Emisje gazów cieplarnianych – skąd brać dane?

Dostępnych jest wiele źródeł danych o emisjach gazów cieplarnianych. Problem w tym, że różne źródła podają też różne wartości emisji. Dlaczego tak jest, jak mają się one do siebie i jak z nich poprawnie korzystać? Dowiesz się tego z naszego artykułu.

W tekście podajemy dane liczbowe dla roku 2019, bo dla tego roku mamy już podsumowania większości opisywanych organizacji. Jednocześnie był to rok bardziej reprezentatywny niż 2020, w którym miał miejsce przejściowy spadek emisji związany z pandemią COVID-19.

British Petroleum, Statistical Review of World Energy

Doskonałym przeglądowym źródłem różnorodnych danych o energetyce i nie tylko jest British Petroleum Statistical Review of World Energy. Koncern naftowy BP co roku przygotowuje szczegółowe zestawienie danych o wydobyciu i zużyciu paliw kopalnych oraz innych nośników energii, udostępniając je w formie tabelarycznej w formacie MS Excel, z podziałem na kraje i ich grupy (takie jak np. kraje OECD czy UE) oraz poszczególne lata. To prawdziwa kopalnia zestandaryzowanych danych od 1965 r. Znajdziemy tu m.in. informacje o emisjach – uwzględniają one jednak jedynie dwutlenek węgla emitowany przy spalaniu paliw kopalnych. W 2019 emisje te wynosiły 34,0 mld ton CO₂ (GtCO₂).

International Energy Agency, Global Energy Review

Zestawienia roczne przedstawia też Międzynarodowa Agencja Energii – MAE (ang. International Energy Agency, IEA) w swoich raportach Global Energy Review. Dane nie są stabelaryzowane aż tak przystępnie jak w przypadku BP, ale jeśli nie chcemy drążyć szczegółów, są zupełnie wystarczające. MAE podaje emisje CO₂ ze spalania paliw kopalnych, za 2019 r. podając wartość 33,4 GtCO₂.

Drobne rozbieżności (na poziomie niecałych 2%) w stosunku do BP wynikają z różnic w metodyce. Przykładowo, emisje ze spalania węgla zależą od jego ilości i kaloryczności – nie wszystkie te informacje ze wszystkich krajów są precyzyjne; daty (rok) zakupu paliwa i jego spalenia też mogą się różnić, możliwe są więc drobne różnice pomiędzy zestawieniami różnych organizacji.

Global Carbon Project

O ile British Petroleum oraz Międzynarodowa Agencja Energii skupiają się na sektorze energii i emisjach z niego, to Global Carbon Project (GCP) analizuje sytuację przez pryzmat cyklu węglowego. Oprócz emisji ze spalania paliw kopalnych uwzględnia w swoich danych (przedstawianych również w formie arkusza MS Excel) emisje związane z produkcją cementu oraz zmianami użytkowania terenu. Według metodyki GCP emisje z paliw kopalnych w 2019 r. wyniosły 34,4 GtCO₂, emisje z cementu 1,6 GtCO₂, emisje z pochodni gazowych 0,4 GtCO₂, a pozostałych źródeł kopalnych 0,3 GtCO₂, dając łącznie 36,7 GtCO₂. Emisje związane ze zmianami użytkowania terenu, takimi jak np. wylesianie oszacowano w 2019 r. na 3,8 GtCO₂. Łączne antropogeniczne emisje CO₂, zarówno z rezerwuarów geologicznych jak i zmian użytkowania terenu, liczone według metodyki GCP wyniosły 40,5 GtCO₂.

UN Environment Programme

Program Środowiskowy ONZ (ang. UN Environment Programme, UNEP), w swoich raportach Emissions Gap (Luka emisyjna, patrz artykuł na NoK) uwzględnia emisje wszystkich gazów cieplarnianych ze wszystkich źródeł, takich jak np. metan ulatniający się z wysypisk czy „wybekiwany” przez krowy. Tak liczone emisje antropogeniczne w 2019 r. wyniosły 59,1 ± 5,9 GtCO₂e (ekwiwalentu CO₂ liczonego w 100-letnim horyzoncie czasowym), przy czym same emisje z paliw kopalnych i cementu oszacowane zostały na 38,0 ± 1,9 GtCO₂e.

World Resources Institute

Think Tank World Resources Institute udostępnia przeglądarkę szeregu danych na temat emisji. Dane obejmują różne gazy cieplarniane ale nie uwzględniają zmian wykorzystania terenu i leśnictwa (ang. Land Use, Land-Use Change and Forestry, LULUCF). Suma tych emisji w 2018 r. (do tego roku sięgają dane WRI w momencie pisania tego artykułu) wynosi 48,9 GtCO₂e.

Wśród udostępnianych przez WRI informacji możemy znaleźć też tak zwany wykres Sankeya. To specjalna wizualizacja pokazująca podział emisji pomiędzy sektory i aktywności gospodarcze. Diagram uświadamia, na jak wiele sposobów można analizować i przedstawiać dane dotyczące emisji (a także jak wielu sektorów gospodarki dotyczy wyzwanie redukcji emisji gazów cieplarnianych).

UNFCC, najnowsze oficjalne krajowe dane o emisjach

Jeśli interesują Cię przekrojowe najnowsze dane o emisjach konkretnych krajów, warto sięgnąć do raportów składanych przez nie w ramach Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmiany klimatu (ang. United Nations Framework on Climate Change, UNFCC). Są one dostępne na stronie UNFCC jako Krajowe Raporty Inwentaryzacyjne (ang. National Inventory Report, NIR). Znajdziemy tu m.in. dane z Polski (raport z 2021 r., obejmujący dane do 2019 r.).

Aktualność danych

Przy próbie wykorzystania danych problem stanowią nie tylko różne sposoby liczenia emisji. Wyzwaniem jest również dostęp do maksymalnie aktualnych informacji. O ile GCP publikuje prognozy emisji za dany rok już na dwa miesiące przed jego końcem (w tym roku w dniu 4 listopada), oszacowując emisje na podstawie danych z pierwszej połowy roku oraz przewidywanych zmian w PKB i energochłonności gospodarek poszczególnych krajów świata, to oficjalne dane krajowe i sektorowe pojawiają się z większym, zwykle 2–3 letnim, opóźnieniem.

Podejmowane są starania w celu poprawy tego stanu rzeczy. Międzynarodowa grupa Carbon Monitor dostarcza regularnych aktualizacji dotyczących emisji CO₂ przez kraje, obecnie z okresem miesięcznym, zaś Climate TRACE, w oparciu o obserwacje satelitarne (więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule Satelitarne obserwacje stężeń, źródeł emisji i miejsc pochłaniania CO2) i sztuczną inteligencję, na bieżąco modeluje emisje poszczególnych krajów i sektorów gospodarki. Wszystko wskazuje na to, że w kolejnych latach dostępne będą coraz bardziej precyzyjne i aktualne dane.

Podsumowując…

Różne organizacje przedstawiają różne zakresy danych dotyczących emisji, od samych paliw kopalnych (jak BP lub IEA), przez emisje CO₂ z cementu i LULUCF (jak GCP), emisje wszystkich gazów cieplarnianych bez sektora LULUCF (WRI) po całość emisji gazów cieplarnianych (UNEP, UNFCC). Dodatkowo, gdy korzystamy z opracowań uwzględniających podział na sektory gospodarki, trzeba pamiętać, że różne metodyki mogą różnie przyporządkowywać zużycie energii i emisje – przykładowo, zużycie prądu w budynkach może być przyporządkowane do energetyki lub budynków, a zużycie paliw w rolnictwie do rolnictwa lub transportu.

Teraz już będziesz wiedzieć na co zwracać uwagę i jak porównywać dane. Więcej źródeł danych związanych z klimatem znajdziesz w naszym artykule „Źródła informacji o klimacie”.

Marcin Popkiewicz