W listopadzie 2013, wraz z publikacją kolejnej edycji Global Carbon Budget (globalnego bilansu węglowego), udostępniono dla publiczności internetowy atlas emisji dwutlenku węgla. Zebrane w nim dane pochodzą z opracowań Global Carbon Project – zrzeszającego naukowców i instytucje z całego świata projektu, którego celem jest badanie obiegu węgla w przyrodzie i tego, jak wpływa na niego działalność człowieka. Interaktywny atlas stanowi przyjazny nawet dla niefachowego użytkownika sposób przekazania informacji, precyzyjnie zbieranych już od lat sześćdziesiątych.
„Dostarczamy wiedzy w nowoczesny sposób. Każdy może przeanalizować emisje swojego kraju i porównać je z emisjami sąsiadów – w przeszłości, przyszłości i obecnie”, zachęca profesor Corinne Le Quere z Centrum Badań Zmiany Klimatu im. Johna Tyndalla o nowym, interaktywnym atlasie emisji dwutlenku węgla. Postanowiliśmy skorzystać z zaproszenia.
Pierwsze, co pokazuje nam strona Carbon Atlas, gdy wybierzemy zakładkę „emisje” (emissions), to mapa świata z emisjami dwutlenku węgla według krajów oddanymi za pomocą bąbelków. Możemy dowolnie powiększać poszczególne rejony mapy, zmieniać jednostki (do wyboru są megatony CO2, kg CO2 na produkt krajowy brutto i tony CO2 na osobę) i typ emisji (związane ze spalaniem węgla, ropy, gazu, wypalaniem niezagospodarowanego gazu, produkcją cementu, konsumpcją i zmianą zagospodarowania przestrzeni). Można także sprawdzić, kto ile emisji „spycha” za granicę, zastępując produkcję „brudnych” produktów importem (albo ile takich emisji bierze na siebie). Dane można wyświetlić dla konkretnego roku albo animację z lat 1960-2012. Najeżdżając na bąbelki kursorem możemy odczytać konkretne informacje liczbowe.
Oprócz map, przeglądać można także rankingi emisji dla całego świata lub wybranych rejonów. Dowiedzieliśmy się na przykład, że ze swoimi 8 tCO2/osoba Polska była w roku 2012 na 41. miejscu na liście emitentów, natomiast gdy zmieniliśmy miarę emisji na krajowe emisje dwutlenku węgla MtCO2 (miliony ton dwutlenku węgla) – wskoczyliśmy na miejsce 22. Ciekawą opcją jest możliwość połączenia krajów w grupy – można dzięki temu stworzyć sobie ranking kontynentów, albo porównać „stare” i „nowe” kraje Unii Europejskiej.
Jeśli chcemy skoncentrować się na konkretnym kraju albo zobaczyć, jak wygląda na tle świata lub regionu, możemy wybrać zakładkę „focus”. Domyślnie zobaczymy wykresy pokazujące, jak zmieniały się emisje dwutlenku węgla dla całego świata łącznie, ale korzystając z opcji z lewej strony ekranu można (podobnie jak we wcześniej omawianych wizualizacjach) wybrać lub pogrupować różne kraje. My skupiliśmy się oczywiście na Polsce.
Na rysunku 2 można zobaczyć, jak zdecydowanie obniżyły się nasze emisje po zmianie systemu politycznego – od 465 MtCO2 w roku 1987 do 366 MtCO2 w 1990 oraz jak w XXI wieku ulegają tylko niewielkim (w porównaniu ze wcześniejszym skokiem) fluktuacjom. Jeżdżenie po wykresie szpilką pozwala wyświetlić dane liczbowe dla konkretnego roku. Brakuje tu nieco możliwości wyświetlenia sumy emisji z różnych źródeł – trzeba dodać sobie liczby ręcznie albo przejść do zakładki „time series” (rysunek 3). Ogólnie jednak jest to świetne narzędzie do tworzenia wykresów i kalkulowania spadków czy wzrostów emisji w wybranych okresach. Czy wspominaliśmy już, że wybrane obrazki można wyeksportować jako pliki jpg lub pdf?
Udało nam się obejrzeć przeszłe i aktualne emisje naszego kraju i porównać je z sąsiadami, ale co z tą przyszłością? Możemy zajrzeć w nią w innym dziale – „Outreach”. To narzędzie mniej akademickie, za to bardziej przyjazne dla użytkownika nieobeznanego z zagadnieniami klimatycznymi i nielubiącego wykresów. Możemy tu prześledzić historię wpływu człowieka na klimat od początków istnienia naszego gatunku – w miarę przesuwania się po osi czasu spotykamy na niej ludzi i wynalazki z różnych epok. Połączenie obrazków i krótkich komunikatów ułatwia zapamiętywanie faktów i czyni stronę przydatną także dla… nauczycieli angielskiego. W przyszłość zaglądamy wybierające jeden z możliwych scenariuszy – w zależności od wybranej przez nas koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze w roku 2100 system poda nam oczekiwany wzrost temperatury i konsekwencje, jakie zmiana ta przyniesie atmosferze, oceanom i środowiskom lądowym (rysunek 4). Szkoda trochę, że nie ma przewidywań na dalszą przyszłość.
Podsumowując, Carbon Atlas to intuicyjne narzędzie, pozwalające na szybkie tworzenie czytelnych infografik na temat światowych emisji dwutlenku węgla w oparciu o historyczne i aktualne dane, bez potrzeby samodzielnego przeszukiwania źródeł i rysowania wykresów. Nadaje się zarówno do tworzenia ilustracji do własnych prezentacji czy artykułów, jak i przygotowywania prostych ćwiczeń dla uczniów i studentów.
Aleksandra Kardaś, konsultacja merytoryczna: prof. Szymon P. Malinowski
Fajnie, że tu jesteś. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł Ci poszerzyć lub ugruntować wiedzę.
Nie wiem, czy wiesz, ale naukaoklimacie.pl to projekt non-profit. Tworzymy go my, czyli ludzie, którzy chcą dzielić się wiedzą i pomagać w zrozumieniu zmian klimatu. Taki projekt to dla nas duża radość i satysfakcja. Ale też regularne koszty. Jeśli chcesz pomóc w utrzymaniu i rozwoju strony, przekaż nam darowiznę w dowolnej wysokości