W sierpniu 2021 r. ukazała się pierwsza część 6. Raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu (AR6 IPCC), czyli dokumentu podsumowującego wiedzę naukową na temat  zaobserwowanej do tej pory zmiany klimatu oraz zawierającego przewidywania na przyszłość. Ważnym uzupełnieniem liczącego kilka tysięcy stron tekstu jest interaktywny atlas, w którym zebrano wyniki pomiarów oraz obliczeń zmian temperatury, opadów i innych wskaźników. Dzięki niemu każdy może łatwo sprawdzić, jak będzie zmieniał się klimat w wybranym regionie kuli ziemskiej. Poniżej znajdziecie kilka porad, jak zacząć przygodę z atlasem.

Mapa wzrostu temperatury na świecie przy wzroście średniej o 3°C. Najsilniejszy wzrost widoczny jest nad lądami oraz w okolicach bieguna północnego.
Ilustracja 1: Wizualizacja pobrana z Interaktywnego atlasu IPCC. Mapa przedstawia przewidywane zmiany temperatury względem okresu 1850–1900 przy wzroście globalnej średniej temperatury powierzchni Ziemi o 3°C.

W interaktywnym atlasie IPCC znajdziemy mapy, wykresy i tabele pokazujące zaobserwowane do dziś i przewidywane w przyszłości zmiany podstawowych parametrów klimatu, takich jak temperatura czy opady. Narzędzie jest dostępne w dwóch wersjach: prostej (simple) i zaawansowanej (advanced). Można łatwo przełączać się między nimi, korzystając z rozwijanego menu Home w prawym górnym rogu ekranu. Na początek zachęcamy do skorzystania z tej pierwszej, w której ograniczono liczbę dostępnych opcji, a za to bardzo łatwo będzie nam sprawdzić, jak zmieni się klimat w poszczególnych regionach przy wzroście średniej temperatury o 1,5, 2, 3, lub 4°C. 

Interaktywny atlas IPCC – od czego zacząć?

Aby zdecydować, który scenariusz przyszłości chcemy wyświetlić, musimy wybrać w menu górnym zakładkę QUANTITY & SCENARIO (patrz il. 2). W prostej wersji atlasu zobaczymy tu tylko 4 scenariusze (ocieplenia o 1,5, 2, 3, lub 4°C względem epok przedprzemysłowej). W wersji zaawansowanej wybór jest szerszy. Można zdecydować się na jedną z czterech wspólnych ścieżek rozwoju społeczno-ekonomicznego (Shared Socio-Economic Pathway, SSP) a w jej obrębie wybrać interesujący nas okres (bliski 2021–2040, pośredni 2041–2060, odległy 2081–2100) albo próg ocieplenia. 

Ilustracja 2: Interaktywny atlas IPCC, wersja prosta. Rozwinięte menu (od lewej): wyboru podziału na regiony, scenariusza i pór roku.

W linijce QUANTITY wybieramy, czy interesuje nas wartość wskaźnika (np. średnia temperatura) – Value, czy jej zmiana względem okresu odniesienia – Change. Jeśli wybierzemy to drugie, to w wersji zaawansowanej będziemy też mogli wybrać okres, względem którego ta zmiana będzie liczona (BASELINE). W wersji prostej takim okresem referencyjnym są zawsze lata 1850–1900, które uznaje się za dobre przybliżenie czasów przedprzemysłowych (patrz IPCC, 2018). 

Zakładka SEASON (patrz il. 2) pozwala zdecydować, czy zobaczymy średnie roczne (Annual) czy dla wybranej pory roku lub dowolnych miesięcy (Customized Season). Z kolei rozwijane menu Region Set (z lewej strony) służy do określenia, jakie regiony świata nas interesują. O ile nie szukamy bardzo specjalistycznych informacji, pewnie wybierzemy zestaw regionów zdefiniowanych przez I grupę roboczą IPCC (WGI reference – regions) lub podział na kontynenty (WGII continental). Korzystając z guzików +/– z prawej strony interfejsu lub kręcąc kółkiem myszy można powiększyć sobie skalę wyświetlanej mapy.

Co nas czeka przy ociepleniu o 1,5, 2, 3, lub 4°C?

Mapą, która wyświetla się w atlasie jako domyślna, jest ta pokazująca, jak zmieni się średnia temperatura w poszczególnych częściach świata przy przekroczeniu poszczególnych progów ocieplenia. Warto jednak zajrzeć także do innych wskaźników. Ich listę zobaczymy, klikając w zakładkę VARIABLE (zmienna) w górnym menu (patrz il. 3). 

Interaktywny atlas IPCC – zrzut ekranu z aplikacji.
Ilustracja 3:  Interaktywny atlas IPCC, wersja prosta. Rozwinięte menu umożliwiające wybór wyświetlanego wskaźnika. Fragment mapy pokazuje liczbę dni w roku z temperaturą maksymalną powyżej 35°C (Days with TX above 35°C) przy globalnym ociepleniu o 2°C.

Jeśli interesuje nas np. jak wzrost temperatury wpłynie na występowanie i natężenie upałów – wybierzmy temperaturę maksymalną (Maximum temperature) albo roczną liczbę dni z temperaturą powyżej 35 lub 40°C (Days with TX above 35°C,  Days with TX above 40°C). Jeśli chcemy sprawdzić wpływ ocieplenia na nasze rachunki za ogrzewanie, spójrzmy na zmiany rocznej liczby stopniodni ogrzewania (Heating degree days). 

Oprócz informacji o temperaturze możemy zobaczyć dane na temat opadów (Precipitation), w szczególności śniegu (Snowfall), prędkości wiatru przy powierzchni Ziemi (Surface Wind) i kilka wskaźników dotyczących oceanu. Najeżdżając kursorem na znajdujące się przy nich znaki zapytania można wyświetlić wyjaśnienia. Jeśli interesujący nas wskaźnik jest „wyszarzony”,  warto zajrzeć do zaawansowanej wersji atlasu. Niektóre dane nie są dostępne dla scenariuszy  ocieplenia o 1,5, 2, 3, lub 4°C a tylko dla wspólnych ścieżek rozwoju (SSP). 

Możliwe jest odczytanie z mapy wartości wskaźnika dla konkretnego punktu, czy raczej „oczka siatki obliczeniowej” (patrz Wirtualny klimat). Trzeba w tym celu zaznaczyć znajdującą się z prawej strony ikonkę celownika (Point information) a potem kliknąć w wybrany rejon na mapie. 

Mapy można wyeksportować w formacie png lub bardziej specjalistycznych NetCDF i GeoTIFF. 

Nie tylko mapy

Klikając w wybrany region lub kontynent, możemy dla wybranego wskaźnika wyświetlić wykres pokazujący jego spodziewane zmiany do końca wieku (widzimy wyniki obliczeń z użyciem wielu modeli oraz ich średnią). Obszary pokolorowane ciemnym i jasnym kolorem pokazują zakresy, w których mieści się odpowiednio 50% i 80% wyników (patrz il. 4). Kolejne zakładki pozwalają na wyświetlenie innych wizualizacji oraz podsumowanie statystyk w postaci prostej tabelki. Korzystając z guzików na dole ekranu, wykresy można wyeksportować w formacie graficznym (pdf, png) a tabelkę także jako plik z danymi (csv).

Interaktywny atlas IPCC – zrzut ekranu z aplikacji.
Ilustracja 4:  Interaktywny atlas IPCC, wersja prosta. Wykres pokazuje długość okresów bez opadów (w dniach) w Europie, przy globalnym ociepleniu o 4°C.

Atlas IPCC w wersji zaawansowanej

Wersja zaawansowana atlasu została przygotowana z myślą o tych, którzy „wiedzą, czego szukają”, ale obsługuje się ją podobnie jak wersję prostą. Do dyspozycji jest po prostu więcej opcji. Przede wszystkim, w górnym menu pojawia się dodatkowa zakładka: DATASET, pozwalająca nam wybrać, czy chcemy przeglądać 

  • dane z projekcji klimatu (MODEL PROJECTIONS), 
  • wyniki modelowania klimatu w niedalekiej (MODEL HISTORICAL) i odległej (PALEOCLIMATE) przeszłości, 
  • czy dotychczasowych pomiarów (OBSERVATIONS).

W każdym przypadku mamy do wyboru przynajmniej kilka zestawów danych, pochodzących z różnych projektów badawczych. Jako domyślny wybrany jest zestaw CMIP6, obejmujący wyniki symulacji wieloma modelami klimatu (przeczytasz o nim na przykład w tym artykule). To na nim bazują najpopularniejsze, najważniejsze wykresy i mapy przedstawiane w podsumowaniu raportu IPCC. 

W zależności od tego, jaki zbiór danych wybierzemy, w zakładkach VARIABLE, QUANTITY & SCENARIO i SEASON zobaczymy inne opcje. Przykładowo, w przypadku danych paleoklimatycznych do wyboru będą okresy takie jak „ostatni interglacjał”, a dla zbioru CMIP6 uda nam się wyświetlić dane o wzroście poziomu morza (niedostępne na razie w wersji prostej). 

Dane w wersji syntetycznej

A co, jeśli nie mamy czasu analizować map i wolelibyśmy zobaczyć lub przeczytać krótkie podsumowanie na temat tego „w którą stronę idzie klimat” w naszym regionie? W takim przypadku z pomocą przychodzi zakładka Regional Synthesis, którą znaleźć można w rozwijanym menu Home w prawym górnym rogu strony. Do wyboru mamy trzy typy schematycznych wizualizacji: uproszczoną mapę (MAP), tabelę (REGIONS) i pomysłowe narzędzie pozwalające na zestawianie różnych wskaźników (COMBINATIONS).

Ujęcie syntetyczne: mapa

To narzędzie (MAP) pozwala na wyświetlenie uproszczonej mapy pokazującej ogólne trendy (wzrost/spadek) dla poszczególnych wskaźników klimatycznych (temperatura, opady, wiatr…). Jeśli patrzymy w przyszłość (opcja PROJECTIONS na dole menu), dostaniemy przy tym oszacowanie, czy trend występować będzie z małą, średnią czy dużą pewnością. Jeśli patrzymy w przeszłość (opcja PAST TRENDS), dowiemy się, czy istnieją opracowania wskazujące na związek obserwowanych w poszczególnych obszarach zmian ze zmianą klimatu. 

Wizualizacja z Interaktywnego atlasu IPCC, mapa świata z naniesionymi kolorowymi wielokątami
Ilustracja 5: Wizualizacja pobrana z Interaktywnego atlasu IPCC, z działu Regional Synthesis. Wizualizacja przedstawia ogólne trendy średnich opadów przewidywane w przyszłości w poszczególnych regionach z wysoką (High), średnią (Medium) i niską (Low) pewnością. Kolory fioletowe oznaczają wzrost, pomarańczowe – spadek, szare – brak pewności co do kierunku zmian lub trend nieistotny. Jak widać, eksportowane wizualizacje charakteryzują się dość małym rozmiarem napisów. 

Ujęcie syntetyczne: tabela

Zakładka REGIONS prowadzi nas do listy regionów świata, takich jak „Europa Zachodnia i Środkowa” (Western and Central Europe, WCE) czy „Małe Wyspy Pacyfiku” (Pacific Small Islands, PAC). Gdy wybierzemy jeden z nich, zobaczymy tabelę z listą zjawisk zależnych od klimatu (np. średnia i ekstrema temperaturowe, morskie fale upałów, powodzie przybrzeżne…) wraz z informacją, jak się dla danego obszaru zmieniają lub będą zmieniać (wraz z pewnością tej informacji). 

Ujęcie syntetyczne: kombinacje

Dział COMBINATIONS pozwala na tworzenie bardzo wyrafinowanych wizualizacji, w których mapę świata zastępuje zestaw sześciokątów (patrz il. 6). Gdybyśmy mieli wątpliwości, jakiemu regionowi odpowiada który sześciokąt, po najechaniu na niego kursorem zobaczymy stosowny podpis w wyskakującym okienku. 

Wizualizacja z Interaktywnego atlasu IPCC, mapa świata w postaci sześciokątów.
Ilustracja 6: Interaktywny atlas IPCC, dział Regional Synthesis. Wizualizacja przedstawia ogólne trendy różnych wskaźników związanych z suszą i opadami, z uwzględnieniem przeszłości i projekcji, oraz informacją o pewności wyników. 

Z listy zjawisk i wskaźników związanych z klimatem możemy wybrać od 1 do 6 pozycji, by zobaczyć, jakie są ich historyczne i przewidywane na przyszłość trendy. Przedstawiono to za pomocą kolorowych trójkątów i strzałek, których rozmiary mówią o pewności wyników. W razie problemów z interpretacją wizualizacji, zawsze możemy najechać na dowolny sześciokąt kursorem i wyświetlić dotyczące go informacje w postaci „otwartego tekstu”.

Jeśli potrzebujecie więcej informacji na temat atlasu, śmiało zaglądajcie do jego dokumentacjiinstrukcji w języku angielskim. Ale przede wszystkim – śmiało korzystajcie z tego narzędzia, szukając danych do artykułów, prac i prezentacji. W wersji prostej oraz tabelkowej pozwala na naprawdę łatwe ustalanie faktów!

Aleksandra Kardaś

Fajnie, że tu jesteś. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł Ci poszerzyć lub ugruntować wiedzę.

Nie wiem, czy wiesz, ale naukaoklimacie.pl to projekt non-profit. Tworzymy go my, czyli ludzie, którzy chcą dzielić się wiedzą i pomagać w zrozumieniu zmian klimatu. Taki projekt to dla nas duża radość i satysfakcja. Ale też regularne koszty. Jeśli chcesz pomóc w utrzymaniu i rozwoju strony, przekaż nam darowiznę w dowolnej wysokości