Specjalny raport IPCC o ociepleniu o 1,5 stopnia: zatrzymanie globalnego ocieplenia na poziomie 1,5°C będzie wymagać szybkich, dalekosiężnych i bezprecedensowych zmian we wszystkich dziedzinach życia społecznego.

Specjalny raport IPCC 1,5C stopnia
Rysunek 1: Uroczyste otwarcie zjazdu IPCC podczas którego zatwierdzono ostateczną wersję specjalnego raportu na temat ocieplenia o 1,5°C. Klatka z relacji filmowej dostępnej na kanale IPCC w serwisie Youtube.

W podpisanym w grudniu 2015 Porozumieniu Paryskim, 195 krajów zobowiązało się do

utrzymania wzrostu globalnych średnich temperatur na poziomie znacznie poniżej 2 stopni Celsjusza ponad poziom przedindustrialny i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5 stopnia.

Jednym z pierwszych kroków mających pozwolić na wypełnienie tego zobowiązania było poproszenie Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) o przygotowanie specjalnego raportu na temat skutków wzrostu średniej temperatury powierzchni Ziemi o wspomniane 1,5°C względem czasów przedprzemysłowych oraz scenariuszy emisji, które pozwalałyby na zatrzymanie ocieplenia na tym poziomie (paragraf 21 dokumentu Wdrożenie Porozumienia Paryskiego). Przyjmując zaproszenie, Panel zdecydował się dodatkowo uwzględnić w swoim opracowaniu zagadnienia związane z adaptacją do zmiany klimatu, zrównoważonym rozwojem i zmniejszaniem biedy.

Nad raportem pracowało 91 autorów i redaktorów z 40 krajów, którzy przejrzeli ponad 6000 prac i odpowiedzieli na ponad 42 tysiące komentarzy i poprawek ekspertów oraz przedstawicieli rządów. Jego ostateczna wersja została zaakceptowana w sobotę, 6 października 2018 podczas konferencji w Incheonie, w Korei Południowej, a ogłoszona w poniedziałek, 8 października. Raport będzie stanowić kluczowe źródło wiedzy naukowej dla negocjatorów, którzy zjadą się w grudniu tego roku na szczyt klimatyczny w Katowicach (ang. Conference of the Parties, COP24).

Z dokumentu dowiadujemy się przede wszystkim, że ocieplenie klimatu o 1,5°C będzie dużo mniej niekorzystne niż o 2°C, zarówno dla ludzi, jak i dla przyrody, oraz że działania, które trzeba podjąć, by osiągnąć ten cel nie wykluczają rozwoju stabilnej gospodarki i zmniejszania rozwarstwienia społecznego.

Jednym z kluczowych przesłań raportu jest, że już obecnie obserwujemy skutki ocieplenia klimatu o 1°C [względem epoki przedprzemysłowej]. Między innymi mamy więcej ekstremalnych zjawisk pogodowych, rosnący poziom morza i zanikający lód morski w Arktyce.

– powiedział współprzewodniczący I grupy roboczej IPCC, profesor Panmao Zhai.

Specjalny raport IPCC o ociepleniu o 1,5 stopnia: zagrożenia związane z ociepleniem klimatu
Rysunek 2: Zagrożenia (ang. Reasons for Concern, RFC) dla wybranych ekosystemów i dziedzin działalności człowieka.
Kolor fioletowy wskazuje na bardzo wysokie ryzyko poważnych następstw/ryzyk oraz istnienie nieodwracalności lub utrzymujących się zagrożeń klimatycznych, których charakter ogranicza możliwości adaptacji. Kolor czerwony wskazuje na poważne i powszechne następstwa/ryzyka. Kolor żółty wskazuje na zauważalne następstwa/zagrożenia wiązane ze zmianą klimatu z co najmniej średnim stopniem pewności. Kolor biały wskazuje na brak zauważalnych (możliwych do udokumentowania – przyp. tłum) następstw związanych ze zmianą klimatu. Kliknij, żeby zobaczyć powiększoną pełną wersję grafiki.

Raport podkreśla istotne różnice w skutkach zmiany klimatu, jakie przynieść może przekroczenie progu 1,5°C w porównaniu z sytuacją, w której nie zostanie przekroczony (wkrótce opublikujemy dłuższy artykuł na ten temat). Przykładowo, przy zatrzymaniu wzrostu temperatury na poziomie 1,5°C średni poziom morza podniesie się do 2100 roku o ok. 10 cm mniej, a prawdopodobieństwo całkowitego zaniku lodu arktycznego latem będzie aż 10 razy mniejsze niż przy ociepleniu o 2°C. Wzrost temperatury o 2°C przyniesie niemal całkowitą zagładę raf koralowych, podczas gdy ambitniejszy cel 1,5°C pozwoliłby uchronić 10-30% tych ekosystemów. Jak mówi profesor Hans-Otto Pörtner, współprzewodniczący II grupy roboczej IPCC i specjalista biologii morza:

Liczy się każdy ułamek stopnia, zwłaszcza że ocieplenie o 1,5°C zwiększa zagrożenia związane z długotrwałymi, nieodwracalnymi zmianami, na przykład utratą niektórych ekosystemów. Ograniczenie globalnego ocieplania dałoby ludziom i ekosystemom więcej czasu na adaptację i uniknięcie zagrożeń.

W raporcie przeanalizowano także scenariusze, które mogłyby pozwolić na zrealizowanie celu nakreślonego w Porozumieniu Paryskim – jakie posunięcia są potrzebne lub możliwe oraz jakie byłyby ich konsekwencje.

Dobra wiadomość jest taka, że niektóre działania niezbędne do zatrzymania ocieplenia na poziomie 1,5°C już rozpoczęto w różnych zakątkach świata. Konieczne jednak będzie ich przyśpieszenie.

– komentuje dr Valerie Masson-Delmotte, współprzewodnicząca I grupy roboczej IPCC.

Ponieważ dwutlenek węgla gromadzi się w środowisku (tzw. szybki cykl węglowy atmosfera-oceany-ekosystemy lądowe), skąd jest usuwany dopiero przez powolne procesy wietrzenia skał, z punktu widzenia zmiany klimatu liczą się skumulowane emisje tego gazu. Oprócz efektu CO2 należy uwzględnić  wymuszenia radiacyjne pochodzące od innych czynników antropogenicznych (takich jak metan, tlenki azotu i aerozole). Wszystkie te czynniki łącznie zdeterminują nasze szanse na ograniczenie ocieplenia do 1,5°C.

Specjalny raport IPCC o ociepleniu o 1,5 stopnia:: wykres pokazujący oczekiwany moment przekroczenia progu 1,5 stopnia.
Rysunek 3: a) Zaobserwowane i modelowane zmiany temperatury powierzchni Ziemi w scenariuszach 1,5°C. b) Ścieżki globalnych emisji CO2. c) Skumulowane emisje CO2. d) Ścieżki wymuszeń radiacyjnych innych niż CO2. Kliknij, żeby powiększyć.

Z raportu dowiadujemy się, że ograniczenie ocieplenia do 1,5°C wymagać będzie „szybkiej i dalekosiężnej” transformacji, obejmującej energetykę, przemysł, użytkowanie terenu, transport i aglomeracje. Wypadkowe emisje dwutlenku węgla związane z działalnością człowieka (tzw. „emisje netto”) będą musiały do 2030 roku spaść o 45% (względem wartości z 2010) a do 2050 – do zera.

Specjalny raport IPCC o ociepleniu o 1,5 stopnia: scenariusze przyszłych emisji CO2 i innych substancji pozwalające na zatrzymanie zmiany klimatu.
Rysunek 4: Ogólne parametry ewolucji antropogenicznych emisji CO2 netto oraz całkowitych emisji metanu, sadzy i tlenku azotu w ścieżkach emisji pozwalających na ograniczenie globalnego ocieplenia o 1,5°C, bez przekroczenia tego progu lub przy niewielkim i krótkotrwałym przekroczeniu. Emisje netto definiowane są jako antropogeniczne emisje pomniejszone o antropogeniczne usuwanie. Redukcja emisji netto może być prowadzona na różne sposoby zilustrowane na rysunku 5. Kliknij, żeby powiększyć.

Oznacza to, że gdybyśmy wciąż jeszcze chcieli spalać paliwa kopalne lub prowadzić inną związaną z emisjami działalność (np. wylesianie), to emisje te trzeba byłoby zrównoważyć przez wdrożenie technik usuwania dwutlenku węgla z atmosfery (więcej na ten temat w tekście Geoinżynieria, czyli jak naprawić klimat – część druga). Jak wyjaśnia profesor Jim Skea, współprzewodniczący III grupy roboczej IPCC:

Prawa chemii i fizyki nie wykluczają możliwości ograniczenia ocieplenia do 1,5°C, ale wymagałoby to bezprecedensowych zmian.

Specjalny raport IPCC o ociepleniu o 1,5 stopnia: wykresy pokazujące różne klasy scenariuszy przyszłych emisji pozwalających na zatrzymanie globalnego ocieplenia.
Rysunek 5: Charakterystyka czterech przykładowych symulowanych modelami scenariuszy. Redukcje emisji netto, niezbędne dla ograniczenia ocieplenia do 1,5° bez przekroczenia tego progu lub przy niewielkim przekroczeniu, mogą zostać osiągnięte za pośrednictwem różnych strategii mitygacyjnych. We wszystkich ścieżkach wykorzystane są technologie usuwania dwutlenku węgla (ang. Carbon Dioxide Removal, CDR), jednak ich skala różni się między ścieżkami, podobnie jak wkład od bioenergii z wychwytem i sekwestracją dwutlenku węgla (ang. Bioenergy with Carbon Capture and Storage, BECCS) i pochłanianie w sektorach rolnictwa, leśnictwa i innego użytkowania terenu (ang. Agriculture, Forestry and Other Land Use, AFOLU). Ma to implikacje dla emisji i innych charakterystyk ścieżek. Kliknij, żeby powiększyć.

Jeśli dopuścimy do tego, by średnia temperatura na jakiś czas przekroczyła próg 1,5°C, szybki powrót do wartości poniżej progu będzie wymagał jeszcze intensywniejszego użycia technik usuwania CO2 z atmosfery. Warto zauważyć, że w raporcie odnotowano iż efektywność takich rozwiązań jest na razie niedowiedziona, a wdrożenie ich na dużą skalę może nieść zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju.

Jak podsumowała dr Debra Roberts, współprzewodnicząca II grupy roboczej IPCC,
specjalistka w dziedzinie ochrony klimatu i planowania środowiskowego:

Decyzje, które dziś podejmujemy, są krytyczne dla zapewnienia bezpieczeństwa i stabilnych warunków życia dla wszystkich ludzi – dziś i w przyszłości. Ten raport daje decydentom i praktykom informacje potrzebne do podejmowania decyzji związanych z ochroną klimatu przy uwzględnieniu lokalnego kontekstu i potrzeb społeczeństwa. Najbliższe kilka lat będzie prawdopodobnie najważniejszymi w naszej historii.

Więcej można przeczytać na stronie IPCC poświęconej Specjalnemu Raportowi 1.5°C. Będziemy publikować kolejne artykuły streszczających płynące z niego wnioski.

Aleksandra Kardaś, Marcin Popkiewicz, Szymon Malinowski na podst. Global Warming of 1.5°C, Summary for Policymakers, IPCC; SR1.5 Press Release, IPCC.

Fajnie, że tu jesteś. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł Ci poszerzyć lub ugruntować wiedzę.

Nie wiem, czy wiesz, ale naukaoklimacie.pl to projekt non-profit. Tworzymy go my, czyli ludzie, którzy chcą dzielić się wiedzą i pomagać w zrozumieniu zmian klimatu. Taki projekt to dla nas duża radość i satysfakcja. Ale też regularne koszty. Jeśli chcesz pomóc w utrzymaniu i rozwoju strony, przekaż nam darowiznę w dowolnej wysokości