Raporty IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), czyli Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu to niezwykle obszerne dokumenty, podsumowujące wyniki badań prowadzonych przez naukowców z całego świata. W sierpniu tego roku opublikowana została pierwsza z trzech części nowego 6 Raportu IPCC, dotycząca fizycznych podstaw zmiany klimatu. Ponieważ nie każdego interesują wszystkie niuanse problemu, szeroko i wnikliwie opisane na ponad 3800 stronach, najważniejsze wnioski są zebrane w skróconym „Podsumowaniu dla decydentów”.
Jako członkowie Redakcji i Rady Naukowej „Nauki o Klimacie” przetłumaczyliśmy podsumowanie na język polski. Prace właśnie zostały zakończone, a przygotowane przez nas streszczenie pierwszej części 6 raportu IPCC znalazło się na stronie internetowej Polskiej Akademii Nauk (PAN).
Czterdziestostronicowy dokument w syntetyczny sposób ujmuje najważniejsze ustalenia nauk fizycznych dotyczące obecnej zmiany klimatu. Prezentuje również zestaw pięciu nowych, przykładowych scenariuszy emisji gazów cieplarnianych, obejmujących wachlarz opisanych w literaturze naukowej możliwych kierunków ewolucji antropogenicznych czynników zmiany klimatu i ich wpływu na system klimatyczny.
Cytując za komunikatem Polskiej Akademii Nauk, przedstawiamy najważniejsze wnioski:
I. Wnioski z analizy obserwacji i danych pomiarowych
1) Zaobserwowany wzrost stężenia gazów cieplarnianych od około 1750 r. jest bezdyskusyjnie spowodowany działaniami człowieka.
Koncentracja CO2 w atmosferze była w 2019 r. wyższa niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich 2 mln lat. Natomiast koncentracje CH4 i N2O były wyższe niż kiedykolwiek w ostatnich 800 tys. lat. Od 1750 r. wzrosty stężeń CO2 (o 47%) i CH4 (o 156%) znacznie przekroczyły zakres naturalnych zmian pomiędzy zlodowaceniami i interglacjałami w okresie także co najmniej ostatnich 800 tys. lat.
2) Począwszy od 1850 r. każda z ostatnich czterech dekad była kolejno coraz cieplejsza niż którakolwiek z wcześniejszych. W okresie 2011–2020 średnia temperatura powierzchni Ziemi była wyższa o 1,09°C niż w okresie 1850–1900, z większym wzrostem temperatury nad lądami (1,59°C) niż nad oceanami (0,88°C). Od lat 50. fale upałów stały się częstsze i bardziej intensywne w większości regionów lądowych. Byłoby skrajnie nieprawdopodobne, aby niektóre ekstremalne upały z ostatniej dekady wystąpiły bez wpływu człowieka na system klimatyczny.
3) Częstotliwość i intensywność ulewnych opadów wzrosła od lat 50. na większości obszarów lądów, dla których posiadamy odpowiednie dane. Główną przyczyną tego zjawiska jest antropogeniczna zmiana klimatu. Jednocześnie z powodu zwiększonej ewapotranspiracji doszło do nasilenia susz rolniczych i środowiskowych.
4) Średnia roczna powierzchnia lodu morskiego w Arktyce spadła do poziomu najniższego od co najmniej 1850 r. Powierzchnia arktycznego lodu morskiego późnym latem była mniejsza niż w ciągu co najmniej ostatniego 1000 lat. Globalny charakter wycofywania się lodowców od 1950 r., z niemal wszystkimi lodowcami na świecie cofającymi się jednocześnie, jest bezprecedensowy od co najmniej 2000 lat.
5) Globalny średni poziom morza podnosił się od 1900 r. szybciej niż w jakimkolwiek innym stuleciu na przestrzeni co najmniej 3 tys. lat. Odsetek silnych cyklonów tropikalnych wzrósł na świecie w ciągu ostatnich czterech dziesięcioleci.
6) Od lat 50. wzrosła możliwość wystąpienia złożonych zjawisk ekstremalnych, takich jak jednoczesne występowanie fal upałów i susz, pogody sprzyjającej pożarom oraz złożonych (wieloprzyczynowych) powodzi.
II. Wnioski dotyczące przyszłości klimatu na podstawie symulacji numerycznych modelami klimatu
Przygotowano pięć przykładowych scenariuszy emisji wykorzystanych w symulacjach modelami klimatu. Ma to na celu przeanalizowanie odpowiedzi klimatu na szeroki zakres możliwych emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń oraz zmian użytkowania terenu. Uzyskano w ten sposób projekcje (prognozy dla określonego scenariusza emisji) zmian w systemie klimatycznym. Uwzględniono różne scenariusze: z wysokimi i bardzo wysokimi emisjami gazów cieplarnianych, ze średnimi emisjami (stabilizacja i niewielka redukcja) oraz z niskimi i bardzo niskimi emisjami. W tych ostatnich zerowa emisja CO2 netto zostanie osiągnięta około lub krótko po 2050 r., po czym nastąpi usunięcie dwutlenku węgla z atmosfery.
1) Średnia globalna temperatura powierzchni w okresie 2081–2100 będzie wyższa niż w okresie 1850–1900 o 1,0–1,8°C w scenariuszu bardzo niskich emisji gazów cieplarnianych, o 2,1–3,5°C w scenariuszu pośrednim oraz o 3,3–5,7°C w scenariuszu bardzo wysokich emisji. Ostatni okres, gdy globalna temperatura powierzchni utrzymywała się na poziomie 2,5°C lub więcej powyżej tej z okresu 1850–1900, miał miejsce ponad 3 mln lat temu.
2) Zjawiska ekstremalne stają się coraz silniejsze wraz z każdym kolejnym przyrostem globalnego ocieplenia. Przykładowo, każde dodatkowe 0,5°C globalnego ocieplenia powoduje wyraźny wzrost intensywności i częstotliwości występowania fal upałów, intensywnych opadów, a także susz rolniczych i środowiskowych. Przy ociepleniu o 1,5°C wzrośnie częstotliwość występowania niektórych zjawisk ekstremalnych. W cieplejszym klimacie zjawiska pogodowe i klimatyczne związane z nadmiarem lub niedoborem wody (w tym mokre i suche pory roku) ulegną wzmocnieniu.
3) Prognozuje się, że postępujące ocieplenie jeszcze bardziej nasili rozmarzanie wieloletniej zmarzliny oraz spadek zasięgu sezonowej pokrywy śnieżnej, lodu pokrywającego lądy i arktycznego lodu morskiego. Jest praktycznie pewne, że średni globalny poziom morza w XXI w. będzie nadal wzrastał. W stosunku do okresu 1995–2014 prawdopodobny średni globalny wzrost poziomu morza do 2100 r. wyniesie ok. 0,5 m w scenariuszach bardzo niskich i niskich emisji gazów cieplarnianych, a ok. 1 m w scenariuszu bardzo wysokich emisji. Nie można wykluczyć w tym ostatnim scenariuszu wzrostu średniego, globalnego poziomu morza do 2 m do 2100 r. i do 5 m do 2150 r.
Praktyczne informacje o zagrożeniach
W dalszych częściach Raportu i Podsumowania zawarte są praktyczne informacje o zagrożeniach globalnych i regionalnych np. dla linii brzegowej, miast, regionów świata, a także informacje o tym, jak ograniczenia w emisjach przekładają się na docelową wielkość globalnego ocieplenia.
Autorzy „Podsumowania dla decydentów” piszą:
Z perspektywy fizyki, ograniczenie globalnego ocieplenia powodowanego działalnością ludzką do określonego poziomu wymaga ograniczenia skumulowanych emisji CO2, osiągnięcia co najmniej zerowego poziomu emisji CO2 netto, równolegle ze znacznym ograniczeniem emisji innych gazów cieplarnianych. Silna, szybka i trwała redukcja emisji CH4 zmniejszyłaby również efekt ocieplenia.
Unikalną i nieodłączną częścią Raportu i Podsumowania jest interaktywny atlas.
Można obejrzeć w nim projekcje klimatu zależne od scenariuszy dla wielu różnych regionów globu, w tym dla Europy Zachodniej i Środkowej.
Warto zapoznać się także z informacją PAN na temat raportu, naszym krótkim wprowadzeniem do 6 Raportu IPCC oraz komentarzami do niego ze strony prof. Jacka Piskozuba z Instytutu Oceanologii PAN oraz Piotra Florka z Met Office Hadley Centre.
Marcin Popkiewicz
Fajnie, że tu jesteś. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł Ci poszerzyć lub ugruntować wiedzę.
Nie wiem, czy wiesz, ale naukaoklimacie.pl to projekt non-profit. Tworzymy go my, czyli ludzie, którzy chcą dzielić się wiedzą i pomagać w zrozumieniu zmian klimatu. Taki projekt to dla nas duża radość i satysfakcja. Ale też regularne koszty. Jeśli chcesz pomóc w utrzymaniu i rozwoju strony, przekaż nam darowiznę w dowolnej wysokości