Specjalny raport IPCC o ociepleniu o 1,5 stopnia: zatrzymanie globalnego ocieplenia na poziomie 1,5°C będzie wymagać szybkich, dalekosiężnych i bezprecedensowych zmian we wszystkich dziedzinach życia społecznego.
W podpisanym w grudniu 2015 Porozumieniu Paryskim, 195 krajów zobowiązało się do
utrzymania wzrostu globalnych średnich temperatur na poziomie znacznie poniżej 2 stopni Celsjusza ponad poziom przedindustrialny i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5 stopnia.
Jednym z pierwszych kroków mających pozwolić na wypełnienie tego zobowiązania było poproszenie Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) o przygotowanie specjalnego raportu na temat skutków wzrostu średniej temperatury powierzchni Ziemi o wspomniane 1,5°C względem czasów przedprzemysłowych oraz scenariuszy emisji, które pozwalałyby na zatrzymanie ocieplenia na tym poziomie (paragraf 21 dokumentu Wdrożenie Porozumienia Paryskiego). Przyjmując zaproszenie, Panel zdecydował się dodatkowo uwzględnić w swoim opracowaniu zagadnienia związane z adaptacją do zmiany klimatu, zrównoważonym rozwojem i zmniejszaniem biedy.
Nad raportem pracowało 91 autorów i redaktorów z 40 krajów, którzy przejrzeli ponad 6000 prac i odpowiedzieli na ponad 42 tysiące komentarzy i poprawek ekspertów oraz przedstawicieli rządów. Jego ostateczna wersja została zaakceptowana w sobotę, 6 października 2018 podczas konferencji w Incheonie, w Korei Południowej, a ogłoszona w poniedziałek, 8 października. Raport będzie stanowić kluczowe źródło wiedzy naukowej dla negocjatorów, którzy zjadą się w grudniu tego roku na szczyt klimatyczny w Katowicach (ang. Conference of the Parties, COP24).
Z dokumentu dowiadujemy się przede wszystkim, że ocieplenie klimatu o 1,5°C będzie dużo mniej niekorzystne niż o 2°C, zarówno dla ludzi, jak i dla przyrody, oraz że działania, które trzeba podjąć, by osiągnąć ten cel nie wykluczają rozwoju stabilnej gospodarki i zmniejszania rozwarstwienia społecznego.
Jednym z kluczowych przesłań raportu jest, że już obecnie obserwujemy skutki ocieplenia klimatu o 1°C [względem epoki przedprzemysłowej]. Między innymi mamy więcej ekstremalnych zjawisk pogodowych, rosnący poziom morza i zanikający lód morski w Arktyce.
– powiedział współprzewodniczący I grupy roboczej IPCC, profesor Panmao Zhai.
Raport podkreśla istotne różnice w skutkach zmiany klimatu, jakie przynieść może przekroczenie progu 1,5°C w porównaniu z sytuacją, w której nie zostanie przekroczony (wkrótce opublikujemy dłuższy artykuł na ten temat). Przykładowo, przy zatrzymaniu wzrostu temperatury na poziomie 1,5°C średni poziom morza podniesie się do 2100 roku o ok. 10 cm mniej, a prawdopodobieństwo całkowitego zaniku lodu arktycznego latem będzie aż 10 razy mniejsze niż przy ociepleniu o 2°C. Wzrost temperatury o 2°C przyniesie niemal całkowitą zagładę raf koralowych, podczas gdy ambitniejszy cel 1,5°C pozwoliłby uchronić 10-30% tych ekosystemów. Jak mówi profesor Hans-Otto Pörtner, współprzewodniczący II grupy roboczej IPCC i specjalista biologii morza:
Liczy się każdy ułamek stopnia, zwłaszcza że ocieplenie o 1,5°C zwiększa zagrożenia związane z długotrwałymi, nieodwracalnymi zmianami, na przykład utratą niektórych ekosystemów. Ograniczenie globalnego ocieplania dałoby ludziom i ekosystemom więcej czasu na adaptację i uniknięcie zagrożeń.
W raporcie przeanalizowano także scenariusze, które mogłyby pozwolić na zrealizowanie celu nakreślonego w Porozumieniu Paryskim – jakie posunięcia są potrzebne lub możliwe oraz jakie byłyby ich konsekwencje.
Dobra wiadomość jest taka, że niektóre działania niezbędne do zatrzymania ocieplenia na poziomie 1,5°C już rozpoczęto w różnych zakątkach świata. Konieczne jednak będzie ich przyśpieszenie.
– komentuje dr Valerie Masson-Delmotte, współprzewodnicząca I grupy roboczej IPCC.
Ponieważ dwutlenek węgla gromadzi się w środowisku (tzw. szybki cykl węglowy atmosfera-oceany-ekosystemy lądowe), skąd jest usuwany dopiero przez powolne procesy wietrzenia skał, z punktu widzenia zmiany klimatu liczą się skumulowane emisje tego gazu. Oprócz efektu CO2 należy uwzględnić wymuszenia radiacyjne pochodzące od innych czynników antropogenicznych (takich jak metan, tlenki azotu i aerozole). Wszystkie te czynniki łącznie zdeterminują nasze szanse na ograniczenie ocieplenia do 1,5°C.
Z raportu dowiadujemy się, że ograniczenie ocieplenia do 1,5°C wymagać będzie „szybkiej i dalekosiężnej” transformacji, obejmującej energetykę, przemysł, użytkowanie terenu, transport i aglomeracje. Wypadkowe emisje dwutlenku węgla związane z działalnością człowieka (tzw. „emisje netto”) będą musiały do 2030 roku spaść o 45% (względem wartości z 2010) a do 2050 – do zera.
Oznacza to, że gdybyśmy wciąż jeszcze chcieli spalać paliwa kopalne lub prowadzić inną związaną z emisjami działalność (np. wylesianie), to emisje te trzeba byłoby zrównoważyć przez wdrożenie technik usuwania dwutlenku węgla z atmosfery (więcej na ten temat w tekście Geoinżynieria, czyli jak naprawić klimat – część druga). Jak wyjaśnia profesor Jim Skea, współprzewodniczący III grupy roboczej IPCC:
Prawa chemii i fizyki nie wykluczają możliwości ograniczenia ocieplenia do 1,5°C, ale wymagałoby to bezprecedensowych zmian.
Jeśli dopuścimy do tego, by średnia temperatura na jakiś czas przekroczyła próg 1,5°C, szybki powrót do wartości poniżej progu będzie wymagał jeszcze intensywniejszego użycia technik usuwania CO2 z atmosfery. Warto zauważyć, że w raporcie odnotowano iż efektywność takich rozwiązań jest na razie niedowiedziona, a wdrożenie ich na dużą skalę może nieść zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju.
Jak podsumowała dr Debra Roberts, współprzewodnicząca II grupy roboczej IPCC,
specjalistka w dziedzinie ochrony klimatu i planowania środowiskowego:
Decyzje, które dziś podejmujemy, są krytyczne dla zapewnienia bezpieczeństwa i stabilnych warunków życia dla wszystkich ludzi – dziś i w przyszłości. Ten raport daje decydentom i praktykom informacje potrzebne do podejmowania decyzji związanych z ochroną klimatu przy uwzględnieniu lokalnego kontekstu i potrzeb społeczeństwa. Najbliższe kilka lat będzie prawdopodobnie najważniejszymi w naszej historii.
Więcej można przeczytać na stronie IPCC poświęconej Specjalnemu Raportowi 1.5°C. Będziemy publikować kolejne artykuły streszczających płynące z niego wnioski.
Aleksandra Kardaś, Marcin Popkiewicz, Szymon Malinowski na podst. Global Warming of 1.5°C, Summary for Policymakers, IPCC; SR1.5 Press Release, IPCC.
Fajnie, że tu jesteś. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł Ci poszerzyć lub ugruntować wiedzę.
Nie wiem, czy wiesz, ale naukaoklimacie.pl to projekt non-profit. Tworzymy go my, czyli ludzie, którzy chcą dzielić się wiedzą i pomagać w zrozumieniu zmian klimatu. Taki projekt to dla nas duża radość i satysfakcja. Ale też regularne koszty. Jeśli chcesz pomóc w utrzymaniu i rozwoju strony, przekaż nam darowiznę w dowolnej wysokości