Redukcje emisji planowane przez poszczególne kraje, stan na wrzesień 2021.

W ramach Porozumienia Paryskiego prawie 190 krajów zobowiązało się do zapobieżenia wzrostowi średniej globalnej temperatury o 1,5-2°C w stosunku do okresu przedprzemysłowego. Realizacja tego celu wymaga wyzerowania emisji w połowie stulecia dla celu 1,5°C oraz w latach 2070. dla celu 2°C, z szybkim spadkiem emisji już w najbliższych latach. Do 2030 roku emisje dla celu 1,5°C powinny spaść o 45% względem 2010 roku, a dla celu 2°C o 25% (a nawet bardziej, względem obecnego poziomu, w związku ze wzrostem emisji od 2010 roku). Jak wyglądają dobrowolne zobowiązania do redukcji emisji (NDC) poszczególnych krajów?

Kraje składają dobrowolne zobowiązania do redukcji emisji, określane jako wkłady zadeklarowane przez kraje (ang. Nationally Determined Contributions, NDC). Zadeklarowane dotychczas NDC obejmują cele do realizacji w latach 2020–2030. W marcu 2021 r. w artykule Jak nam idzie realizacja Porozumienia Paryskiego? Jak pokazuje raport „Emissions Gap”, bardzo źle opisaliśmy stan planowanych redukcji emisji. Jak na razie suma deklaracji – nawet jeśli zostaną w pełni zrealizowane – w ogóle nie prowadzi do spadku emisji.

Luka emisyjna zmalała, lecz niewiele

Zgodnie z założeniami Porozumienia Paryskiego kraje mają okresowo (co 5 lat) przedstawiać zaktualizowane NDC, z założeniem, że będą bardziej ambitne od poprzednich. Opublikowana niedawno przez Climate Action Tracker (CAT) analiza pokazuje, że faktycznie ma to miejsce: prognozowana na 2030 r. luka emisyjna (różnica między zadeklarowanym sumarycznie przez kraje spadkiem emisji, a redukcjami zgodnymi z celem 1,5°C) w ostatnich miesiącach zmalała, jednak w zdecydowanie niewystarczającym stopniu: o ok. 15% (4 GtCO₂).

Klimatyczni liderzy (nieliczni) i maruderzy (w większości)

Jak w tym kontekście wyglądają NDC różnych krajów? Jak pokazuje kompleksowa analiza Climate Action Tracker (CAT), prawie wszystkie kraje, w tym wszystkie należące do grupy G20, nie przedstawiły NDC zgodnych z celem Porozumienia Paryskiego. Politycy w większości zachowują się tak, jakby wciąż mieli czas, podczas gdy dostępny budżet węglowy szybko się wyczerpuje (patrz Ograniczamy ocieplenie – jak szybko trzeba działać?).

Analiza pokazuje, że w szczególności kraje surowcowe, żyjące z wydobycia i sprzedaży paliw kopalnych, takie jak Rosja, Arabia Saudyjska czy Iran, nie palą się do odchodzenia od paliw kopalnych i redukowania emisji, a ich zobowiązania są „krytycznie niewystarczające”.

Wśród krajów, których zobowiązania są „wysoce niewystarczające” są duże gospodarki, takie jak m.in. Australia, Brazylia, Kanada, Chiny czy Indie.

Pod względem działań krajowych, tylko jeden kraj rozwinięty – Wielka Brytania – ma cel, który w systemie oceny CAT jest oceniany jako „zgodny z celem 1,5°C”, a niektóre są bliskie osiągnięcia tego celu (UE, Niemcy, Norwegia). Cele krajowe są jednak tylko jednym z wymiarów działań koniecznych do osiągnięcia zgodności z celem Porozumienia Paryskiego. Żaden rząd tych krajów nie zaproponował wystarczającego międzynarodowego finansowania na rzecz ochrony klimatu – które jest absolutnie niezbędne do podjęcia ambitnych działań w krajach rozwijających się, potrzebujących wsparcia w celu ograniczenia emisji – ani nie wprowadził wystarczającej polityki w tym zakresie. W rezultacie działania m.in. Niemiec jak i Norwegii czy UE jako całości zostały ocenione jako „niewystarczające” w nowym ratingu CAT, podczas gdy Wielka Brytania została oceniona nieco lepiej – jako „prawie wystarczająca”. Polityka tylko jednego kraju – Gambii – zakwalifikowała się jako zgodna z celem 1,5°C.

Szczegółowy przegląd działań krajów w różnych aspektach ochrony klimatu dostępny jest na stronie Climate Action Tracker, tu prezentujemy zestawienie dla Unii Europejskiej.

Największe gospodarki światowe z grupy G20

Działania krajów grupy G20, odpowiedzialnych za 75% światowych emisji gazów cieplarnianych, mają kluczowe znaczenie. Do tej pory swoje cele redukcji emisji do 2030 roku wzmocniły Stany Zjednoczone, Argentyna, Kanada, Unia Europejska i Wielka Brytania. Jak pisaliśmy powyżej tylko Wielka Brytania planuje redukcje emisji bliskie zgodności z celem 1,5°C. Oczekuje się też, że Japonia i Korea Południowa przed listopadowym szczytem klimatycznym COP26 w Glasgow przedstawią nowe, ambitniejsze cele.

Chiny, Indie, Arabia Saudyjska i Turcja (łącznie odpowiedzialne za 33% globalnych gazów cieplarnianych) nie przedłożyły jeszcze zaktualizowanych NDC. Chiny, będące obecnie największym emitentem gazów cieplarnianych, choć zobowiązały się do wyzerowania emisji CO₂ do 2060 roku, nie przedstawiły jeszcze swoich planów na 2030, które byłyby zgodne z tym celem.

Australia i Indonezja z kolei przedłożyły zaktualizowane NDC z celami redukcji emisji gazów cieplarnianych identycznymi z tymi, które zaproponowały w 2015 r.

To, jak kształtuje się luka emisyjna i jej zmiany dla największych światowych gospodarek, należących do grupy G20, pokazuje analiza opublikowana przez World Resources Institute – WRI (Rysunek 5).

Brazylia i Meksyk zamiast przedstawić plany będące postępem w redukcji emisji względem poprzednich NDC, zamiast tego zaproponowały aktualizacje, które pozwoliłyby na wyższe emisje w porównaniu do ich poprzednich celów. Rosja poszła zaś nawet o krok dalej, przedstawiając cel, który pozwoliłby na jeszcze wyższe emisje niż jej obecna trajektoria „biznes-jak-zwykle”.

To jaki scenariusz emisji z tego wynika…?

Jak te wszystkie cele mają się do scenariuszy przyszłej zmiany klimatu? Kwestię tę omawia najnowszy raport UNFCC, podsumowujący złożone NDC.

Widać, że gospodarka światowa stopniowo schodzi z trajektorii emisji najbardziej katastrofalnych scenariuszy wysokich emisji (SSP3-7.0, SSP5-8.5), a NDC układają się w okolicach scenariusza SSP2-4.5, ze szczytem emisji w ciągu najbliższych kilkunastu lat, prowadzącego do ocieplenia do końca stulecia o blisko 3°C (więcej w artykule Wprowadzenie do 6 Raportu IPCC).

Biorąc pod uwagę kumulujące się działanie CO₂ i prognozowane szybkie narastanie poważnych konsekwencji, konieczne są głębsze redukcje emisji dla skutecznej ochrony klimatu, i to jak najszybciej. Mimo nadziei, jaką daje fakt, że wiele rządów przyjęło cel zera emisji netto do połowy stulecia, do jego zrealizowania konieczne są działania już w tej dekadzie. Musi istnieć zgodność między celami na 2030 rok a celami zera emisji netto. Ocena CAT pokazuje, że większość celów zera emisji netto jest sformułowana niejasno i konieczne są sprecyzowane cele krótkoterminowe oraz ścieżki ich realizacji.

Marcin Popkiewicz