W ocieplającym się świecie możemy spodziewać się wzrostu wystąpień ekstremalnych zjawisk pogodowych. Wzrost temperatury będzie skutkować falami upałów, często nakładającymi się na spadek opadów. Taka koincydencja prowadzi do rekordowych susz. Ich przykładem jest długotrwała susza w rejonie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie.

Syria
Rysunek 1. Dotknięty suszą rejon Hama w Syrii (2009). Zdjęcie: NeferTiyi (CC BY-NC-ND 2.0).

Czy takie zjawiska już występują? Odróżnienie efektów zmiany klimatu od jego naturalnych fluktuacji nie jest zadaniem prostym. Pogoda może być bardzo zmienna, a choć większość tych wahań charakteryzuje się krótką skalą czasową, liczoną w dniach, tygodniach lub miesiącach, to występują też dłuższe fluktuacje. Jak je identyfikować? Jak określić, czy obecna zmiana klimatu wykracza już poza zakres naturalnej zmienności, szczególnie w potencjalnie najwrażliwszych regionach?

Klimatolodzy od dawna prognozowali, że powodowana przez nas zmiana klimatu doprowadzi do wysuszania się regionu Morza Śródziemnego. W zeszłym roku opisaliśmy wyniki badań grupy badaczy Kelley i in., 2015 (patrz artykuł Raport: Globalnie ocieplenie a rewolucja w Syrii) pokazujących, że długotrwała i głęboka susza, która w latach 2006-2010 objęła terytorium Syrii przyczyniając się do destabilizacji sytuacji w tym kraju, była zdarzeniem bezprecedensowym, przynajmniej w okresie ostatnich 100 lat.

Ale może to przypadek? Może we wcześniejszych stuleciach stabilnego klimatu takie susze miały już miejsce? Kwestii tej przyjrzeli się autorzy pracy pt. „Czasoprzestrzenna zmienność susz w regionie Morza Śródziemnego w ciągu ostatnich 900 lat”, opublikowanej w Journal of Geophysical Research (Cook i in., 2016).

Autorzy pracy wykorzystali obszerną bazę danych Old World Drought Atlas (Atlas Susz Starego Świata). Wykorzystuje ona dane dendrochronologiczne (informacje o słojach drzew) jako proxy wskaźnika suszy Palmera (Palmer Drought Severity Index). W regionie Morza Śródziemnego dostępnych jest 106 różnych zestawów takich danych. Sięgają one nawet tysiące lat wstecz (przy czym w okresie od roku 1100 n.e. próbkowanie regionu jest już bardzo dobre.

Rysunek 2. Wieloletnia średnia samo-kalibrującego wskaźnika suszy Palmera (scPDSI – self-calibrating Palmer Drought Severity Index) dla różnych okresów susz i obfitych opadów według OWDA (Old World Drought Atlas). Wykreślony na mapach wskaźnik Palmera jest dodatni dla warunków szczególnie wilgotnych a ujemny dla szczególnie suchych.

Indeks Suszy Palmera uwzględnia zarówno zmiany opadów, jak i parowania oraz magazynowania wody w glebach. Korzystając z tego autorzy zidentyfikowali występowanie wielu okresów suszy, stwierdzając też, że susze niejednokrotnie obejmowała równocześnie regiony zachodniego Morza Śródziemnego (tereny obecnej Hiszpanii, Portugalii, Maroka, Algierii i Tunezji) i wschodniego Morza Śródziemnego (m.in. tereny Grecji i Turcji).

Autorzy pracy zbadali własności długotrwałej suszy, mającej miejsce w ostatnich dekadach. O ile w rejonach zachodniego Morza Śródziemnego i Grecji jest ona poważna, to nie jest jednak zdarzeniem zupełnie bezprecedensowym w okresie ostatnich 900 lat. Jednak w regionie Lewantu (obejmującym m.in. Syrię) ostatnia susza jest najprawdopodobniej najpoważniejszą w całym tym okresie. Jak szacują autorzy pracy, obecna susza (okres 1980-2012) z prawdopodobieństwem 89% jest najpoważniejszą w ciągu ostatnich 900 lat oraz z prawdopodobieństwem 98% w ciągu ostatnich 500 lat.

Rysunek 3. Wieloletnia średnia samo-kalibrującego wskaźnika suszy Palmera (scPDSI – self-calibrating Palmer Drought Severity Index) dla okresu 1980-2012.

Badanie dotyczy trendu występowania susz. Nie odnosi się do kwestii, czy susze stają się coraz poważniejsze ani albo czy większe susze są następstwem zmiany klimatu wynikającej z naszych emisje gazów cieplarnianych. Praca osadza jedynie ostatnie ekstremum pogodowe w szerszym kontekście historycznym. Tym niemniej wynik badań, pokazujący wyjątkowy charakter obecnej suszy na tle minionych stuleci jest zgodny z wynikami wiążącymi wysuszanie się regionu wskutek antropogenicznej zmiany klimatu…

Marcin Popkiewicz na podst. Worst Mediterranean drought in 900 years has human fingerprints all over it, Cook i in., 2016. Konsultacja merytoryczna: prof. Szymon Malinowski

Fajnie, że tu jesteś. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł Ci poszerzyć lub ugruntować wiedzę.

Nie wiem, czy wiesz, ale naukaoklimacie.pl to projekt non-profit. Tworzymy go my, czyli ludzie, którzy chcą dzielić się wiedzą i pomagać w zrozumieniu zmian klimatu. Taki projekt to dla nas duża radość i satysfakcja. Ale też regularne koszty. Jeśli chcesz pomóc w utrzymaniu i rozwoju strony, przekaż nam darowiznę w dowolnej wysokości