1,5 stopnia po raz pierwszy… Już w 2023?

Według raportu WMO z maja 2023  prawdopodobieństwo że przynajmniej jeden rok  w okresie 2023- 2027 będzie miał średnią temperaturę o 1,5 stopnia wyższą niż średnia z okresu przedprzemysłowego (1850-1900) wynosi 66%. Możliwe, że już w roku 2023 osiągniemy ten poziom. Jakie rekordy ciepła padły już w 2023?

Rekordy gorąca w 2023

Globalnie rzecz biorąc początek roku 2023 należał do najcieplejszych w historii pomiarów, ale nie nie był jeszcze rekordowy. Sytuacja zmieniła się w czerwcu, który okazał się najcieplejszym czerwcem w historii pomiarów (czyli od 1850 r.), i zapoczątkował kilkumiesięczną serię rekordów. Reanalizy danych meteorologicznych pokazują, że lipiec 2023 (ze średnią  temperaturą ok. 16,95°C)  okazał się nie tylko najcieplejszym lipcem, ale też najcieplejszym miesiącem w historii pomiarów. Zaraz za nim, na drugim miejscu, uplasował się sierpień 2023 (ze średnią 16,82°C) (C3S, 2023a). 

Wrzesień i październik nie miały co prawda szans na znalezienie się w pierwszej dziesiątce lub trzydziestce najcieplejszych miesięcy, bo aktualnie wypełniają ją wyłącznie miesiące letnie (czerwce, lipce, sierpnie) – jesienią temperatury są, średnio rzecz biorąc, niższe. Zwyciężyły jednak w swoich rankingach: średnia temperatura września 2023 sięgnęła 16,38°C (C3S, 2023b) a października 15,30°C (C3S, 2023c).

Bezpośrednia analiza wyników pomiarów (bez pośrednictwa reanalizy) pokazuje Poczynając od lipca, miesięczne średnie temperatury przekraczają te z odpowiednich miesięcy w erze przedprzemysłowej o ponad 1,5°C (patrz rysunek). W przypadku października było to ok. 1,7°C (C3S, 2023c).

Obecnie z dużą pewnością można przewidzieć już, że rok 2023 okaże się najcieplejszym w historii pomiarów (Rohde, 2023). Należy się też poważnie liczyć z tym, że będzie pierwszym rokiem ze średnią temperaturą przekraczającą tę z czasów przedprzemysłowych o 1,5 stopnia.

Czemu jest tak ciepło?

Poniżej znajdziesz wizualne podsumowanie tego, jak różne czynniki wpływały na temperaturę globu w ostatnich 10 latach. Jak widać, w tym czasie wzrost koncentracji gazów cieplarnianych doprowadzi do ocieplenia o ok. 0,19°C. Silne El Nino lat 2014-2016 przejściowo “podbiło” temperaturę także o ok. 0,2°C, później przez kilka lat dominowały chłodzące klimat warunki La Nina.

Obecnie jesteśmy znów w fazie El Nino i spodziewamy się, że zjawisko to utrzyma się przynajmniej do kwietnia 2024 (WMO, 2023). Można więc oczekiwać, że także tym razem pomoże w wystąpieniu różnych rekordów temperaturowych. 

W ostatnich latach zaznaczył się także lekki ocieplający wpływ redukcji zanieczyszczeń związanych z transportem morskim oraz (prawdopodobnie) erupcją Hunga Tonga, podczas której do wyższych warstw atmosfery trafiło sporo pary wodnej (Rohde, 2023).

Bardziej szczegółowy opis zjawisk przyczyniających się do tak wysokich temperatur w 2023 znajdziesz w artykule Lipiec 2023: czemu rekordy gorąca występują właśnie teraz?. 

1,5 stopnia w 2023 a próg 1,5 stopnia z Porozumienia paryskiego

Nawet jeśli średnia temperatura powierzchni Ziemi będzie w 2023 r  wyższa o ponad 1,5 stopnia od średniej z czasów przedprzemysłowych nie znaczy to jeszcze, że przekroczony zostanie jeden z progów wskazanych w Porozumieniu paryskim. 

O przekroczeniu progu 1,5 stopnia będziemy mówić, gdy przekroczy go wieloletnia średnia (w myśl definicji przyjętej w Szóstym raporcie IPCC, ma to być średnia z 20 lat). 

Według raportu  Szóstego raportu IPCC, przekroczenie progu 1,5 stopnia z dużym prawdopodobieństwem nastąpi już w dwudziestoleciu 2021-2040. To oznacza, że anomalie średniej rocznej temperatury coraz częściej będą przekraczać średnią z czasów prezdprzemysłowych o 1,5°C lub więcej. 

Jeśli będziemy chcieli wskazać konkretny rok, który uznamy za przełomowy, będzie to środkowy rok takiego okresu. Z całą pewnością będziemy mogli go zidentyfikować dopiero ok. 10 lat po tym, jak nastąpi. 

Próbując z wyprzedzeniem oszacować w którym roku, a nawet miesiącu nastąpi to przekroczenie, możemy posłużyć się narzędziem monitorującym trend temperatury dostarczonym przez Copernicus Climate Change Services. Według sytuacji na koniec października 2023 termin ten wypada na maj 2034 roku.

Kiedy ocieplenie o 1,5 lub 2 stopnie będzie przesądzone?

Najnowsza analiza budżetu węglowego, jaki pozostał ludzkości aby nie przekroczyć w trwałej perspektywie ocieplenia o 1,5 stopnia (Lamboll i inni, 2023), pokazuje na początek bieżącego roku wartość 250Gt CO₂. Przy aktualnym poziomie emisji, zostanie on wyczerpany w ciągu około 6 lat. 

Budżet węglowy dla ocieplenia o 2 stopnie to według tej pracy 1200Gt CO₂, co odpowiada około 30 latom aktualnych emisji. Najbliższe lata pokażą jak skutecznie jesteśmy w stanie ograniczać emisje dwutlenku węgla ze wszystkich źródeł i jakie są szanse uniknięcia przekroczenia progu 2 stopni. 

Według gorzkiej analizy Thompsona (2023), porównującej tempo ocieplenia i tempo przeciwdziałania wynika że “współczesne cele klimatyczne są do osiągnięcia w świecie modeli, nie w rzeczywistym”. Wnioski? Najwyższy czas na wielkie przyspieszenie wdrażania wszystkich, także ekonomicznych i społecznych, nie tylko technologicznych narzędzi ograniczania emisji we wszystkich sektorach. Czy jesteśmy na to gotowi?