Według raportu WMO z maja 2023  prawdopodobieństwo że przynajmniej jeden rok  w okresie 2023- 2027 będzie miał średnią temperaturę o 1,5 stopnia wyższą niż średnia z okresu przedprzemysłowego (1850-1900) wynosi 66%. Możliwe, że już w roku 2023 osiągniemy ten poziom. Jakie rekordy ciepła padły już w 2023?

Zdjęcie dekoracyjne: jesień 2023. Zalane słońcem centrum Łodzi.
Ilustracja 1: Łódź, 21.09.2023. Tego dna temperatury maksymalne na większości polskich stacji przekraczały 25°C. Zdjęcie: A. Kardaś

Rekordy gorąca w 2023

Globalnie rzecz biorąc początek roku 2023 należał do najcieplejszych w historii pomiarów, ale nie nie był jeszcze rekordowy. Sytuacja zmieniła się w czerwcu, który okazał się najcieplejszym czerwcem w historii pomiarów (czyli od 1850 r.), i zapoczątkował kilkumiesięczną serię rekordów. Reanalizy danych meteorologicznych pokazują, że lipiec 2023 (ze średnią  temperaturą ok. 16,95°C)  okazał się nie tylko najcieplejszym lipcem, ale też najcieplejszym miesiącem w historii pomiarów. Zaraz za nim, na drugim miejscu, uplasował się sierpień 2023 (ze średnią 16,82°C) (C3S, 2023a). 

Wrzesień i październik nie miały co prawda szans na znalezienie się w pierwszej dziesiątce lub trzydziestce najcieplejszych miesięcy, bo aktualnie wypełniają ją wyłącznie miesiące letnie (czerwce, lipce, sierpnie) – jesienią temperatury są, średnio rzecz biorąc, niższe. Zwyciężyły jednak w swoich rankingach: średnia temperatura września 2023 sięgnęła 16,38°C (C3S, 2023b) a października 15,30°C (C3S, 2023c).

Globalne ocieplenie 2023. Średnie temperatury w 2023 dzień po dniu, na tle danych historycznych.
Ilustracja 2: Temperatura powierzchni Ziemi dzień po dniu w kolejnych latach, na podstawie danych z systemu NCEP. Ilustracja pokazuje, że co roku średnio nasza planeta jest najcieplejsza latem na półkuli północnej. Gruba czarną linią wyróżniono rok bieżący, linie kreskowane wskazują przebieg średni z lat 1979-2000 oraz zakres niepewności (“2σ”). Źródło Climate Reanalyzer.

Bezpośrednia analiza wyników pomiarów (bez pośrednictwa reanalizy) pokazuje Poczynając od lipca, miesięczne średnie temperatury przekraczają te z odpowiednich miesięcy w erze przedprzemysłowej o ponad 1,5°C (patrz rysunek). W przypadku października było to ok. 1,7°C (C3S, 2023c).

Wykres: anomalie temperatury (odchylenia od średniej wieloletniej z okresu przedprzemysłowego) w kolejnych miesiącach. Rok 2023 na tle danych historycznych. Anomalie w 2023 w kilku przypadkach przekraczają 1,5 stopnia.
Ilustracja 3: Anomalia globalnej średniej temperatury w kolejnych miesiącach względem  średniej z okresu przedprzemysłowego (lat 1850-1900). Anomalia oznacza odchylenie od średniej, w tym przypadku liczy się odchylenia średnich miesięcznych od średnich dla odpowiednich miesięcy (np. odchylenie średniej czerwcowej od średniej z wielu czerwców). Źródło: Berkeley Earth    

Obecnie z dużą pewnością można przewidzieć już, że rok 2023 okaże się najcieplejszym w historii pomiarów (Rohde, 2023). Należy się też poważnie liczyć z tym, że będzie pierwszym rokiem ze średnią temperaturą przekraczającą tę z czasów przedprzemysłowych o 1,5 stopnia.

Czemu jest tak ciepło?

Poniżej znajdziesz wizualne podsumowanie tego, jak różne czynniki wpływały na temperaturę globu w ostatnich 10 latach. Jak widać, w tym czasie wzrost koncentracji gazów cieplarnianych doprowadzi do ocieplenia o ok. 0,19°C. Silne El Nino lat 2014-2016 przejściowo “podbiło” temperaturę także o ok. 0,2°C, później przez kilka lat dominowały chłodzące klimat warunki La Nina.

Obecnie jesteśmy znów w fazie El Nino i spodziewamy się, że zjawisko to utrzyma się przynajmniej do kwietnia 2024 (WMO, 2023). Można więc oczekiwać, że także tym razem pomoże w wystąpieniu różnych rekordów temperaturowych. 

Wykres złożony, pokazujący wkłady różnych czynników w ocieplenie klimatu w ostatnich 10 latach.
Ilustracja 4: Wkłady poszczególnych czynników wpływających na średnią temperaturę globu w ostatnich 10 latach. Od lewej: globalne ocieplenie spowodowane przez człowieka (systematyczny, długoterminowy wzrost temperatury), występujące na przemian zjawiska El Nino i La Nina (odpowiednio podnoszące i obniżające średnią temperaturę), cykle słoneczne (sprzyjające na zmianę lekkim ociepleniom i ochłodzeniom klimatu), erupcja Hunga Tonga, podczas której w wyższe partie atmosfery trafiło dużo pary wodnej oraz spadek zanieczyszczenia powietrza związany z wdrażaniem wymagań dotyczących jakości spalin z silników okrętowych. Dla każdego czynnika przestawiono okres ostatnich 10 lat (czas – oś pozioma). Źródło: Rohde, 2023.

W ostatnich latach zaznaczył się także lekki ocieplający wpływ redukcji zanieczyszczeń związanych z transportem morskim oraz (prawdopodobnie) erupcją Hunga Tonga, podczas której do wyższych warstw atmosfery trafiło sporo pary wodnej (Rohde, 2023).

Bardziej szczegółowy opis zjawisk przyczyniających się do tak wysokich temperatur w 2023 znajdziesz w artykule Lipiec 2023: czemu rekordy gorąca występują właśnie teraz?

1,5 stopnia w 2023 a próg 1,5 stopnia z Porozumienia paryskiego

Nawet jeśli średnia temperatura powierzchni Ziemi będzie w 2023 r  wyższa o ponad 1,5 stopnia od średniej z czasów przedprzemysłowych nie znaczy to jeszcze, że przekroczony zostanie jeden z progów wskazanych w Porozumieniu paryskim

O przekroczeniu progu 1,5 stopnia będziemy mówić, gdy przekroczy go wieloletnia średnia (w myśl definicji przyjętej w Szóstym raporcie IPCC, ma to być średnia z 20 lat). 

Według raportu  Szóstego raportu IPCC, przekroczenie progu 1,5 stopnia z dużym prawdopodobieństwem nastąpi już w dwudziestoleciu 2021-2040. To oznacza, że anomalie średniej rocznej temperatury coraz częściej będą przekraczać średnią z czasów prezdprzemysłowych o 1,5°C lub więcej. 

Jeśli będziemy chcieli wskazać konkretny rok, który uznamy za przełomowy, będzie to środkowy rok takiego okresu. Z całą pewnością będziemy mogli go zidentyfikować dopiero ok. 10 lat po tym, jak nastąpi. 

Ilustracja 5: Orientacyjny termin prawdopodobnego przekroczenia progu 1,5 stopnia ocieplenia, pod warunkiem utrzymania się trendu temperatury z 30 lat poprzedzających październik 2023. Za moment przekroczenia progu uznano środek pierwszego trzydziestoletniego okresu, podczas którego średnia globalna temperatura będzie o 1,5°C wyższa niż w czasach przedprzemysłowych
. TO NIE JEST PROGNOZA. Źródło: Copernicus Climate Change Service.

Próbując z wyprzedzeniem oszacować w którym roku, a nawet miesiącu nastąpi to przekroczenie, możemy posłużyć się narzędziem monitorującym trend temperatury dostarczonym przez Copernicus Climate Change Services. Według sytuacji na koniec października 2023 termin ten wypada na maj 2034 roku.

Kiedy ocieplenie o 1,5 lub 2 stopnie będzie przesądzone?

Najnowsza analiza budżetu węglowego, jaki pozostał ludzkości aby nie przekroczyć w trwałej perspektywie ocieplenia o 1,5 stopnia (Lamboll i inni, 2023), pokazuje na początek bieżącego roku wartość 250Gt CO2. Przy aktualnym poziomie emisji, zostanie on wyczerpany w ciągu około 6 lat. 

Budżet węglowy dla ocieplenia o 2 stopnie to według tej pracy 1200Gt CO2, co odpowiada około 30 latom aktualnych emisji. Najbliższe lata pokażą jak skutecznie jesteśmy w stanie ograniczać emisje dwutlenku węgla ze wszystkich źródeł i jakie są szanse uniknięcia przekroczenia progu 2 stopni. 

Według gorzkiej analizy Thompsona (2023), porównującej tempo ocieplenia i tempo przeciwdziałania wynika że “współczesne cele klimatyczne są do osiągnięcia w świecie modeli, nie w rzeczywistym”. Wnioski? Najwyższy czas na wielkie przyspieszenie wdrażania wszystkich, także ekonomicznych i społecznych, nie tylko technologicznych narzędzi ograniczania emisji we wszystkich sektorach. Czy jesteśmy na to gotowi? 

Fajnie, że tu jesteś. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł Ci poszerzyć lub ugruntować wiedzę.

Nie wiem, czy wiesz, ale naukaoklimacie.pl to projekt non-profit. Tworzymy go my, czyli ludzie, którzy chcą dzielić się wiedzą i pomagać w zrozumieniu zmian klimatu. Taki projekt to dla nas duża radość i satysfakcja. Ale też regularne koszty. Jeśli chcesz pomóc w utrzymaniu i rozwoju strony, przekaż nam darowiznę w dowolnej wysokości