Rekordowy rok, rekordowe lata

Klimat 2015: po raz pierwszy w historii pomiarów średnie globalne stężenie CO₂ przekroczyło próg 400 ppm (cząsteczek na milion cząsteczek powietrza).

Średnie miesięczne stężenia za kwiecień i maj też będą wyższe od 400 ppm, później rozkwitająca latem roślinność na pokrytej lądami półkuli północnej zacznie efektywnie pochłaniać CO₂ z atmosfery, powodując chwilowy spadek stężenia. Jednak kiedy jesienią fotosynteza zwolni, zaczną przeważać procesy rozkładu materii organicznej i uwięziony w niej węgiel znowu wróci do atmosfery.

Możemy spodziewać się, że dopiero w przyszłym roku średnioroczne globalne stężenie CO₂, rosnące w ostatnich latach w średnim tempie przekraczającym 2 ppm rocznie, przebije próg 400 ppm.

Próg ten przekraczały już wcześniej poszczególne stacje. Dla najbardziej znanej stacji pomiarowej Mauna Loa średnioroczna średnia już w tym roku będzie powyżej 400 ppm.

Wcześniej przez tysiąclecia atmosferyczne stężenie CO₂ utrzymywało się na poziomie ok. 280 ppm, w cyklu epok lodowcowych w ostatnich setkach tysięcy lat wahało się w zakresie 180-300 ppm.

Kiedy ostatni raz w historii Ziemi koncentracja CO₂ przekraczała 400 ppm? Być może było tak kilka milionów lat temu, choć najprawdopodobniej było to aż kilkanaście milionów lat temu.

Jeśli ci, którzy chcą spalić całe dostępne rezerwy węgla, ropy i gazu postawią na swoim, to już za kilkanaście lat będzie można spokojnie powiedzieć, że „tyle CO₂ nie było w atmosferze od kilkunastu, a prawdopodobnie kilkudziesięciu milionów lat”. A już za kilkadziesiąt lat będzie można powiedzieć, że „tyle CO₂ nie było w atmosferze od kilkudziesięciu, a prawdopodobnie kilkuset milionów lat”. Problemem jest zresztą nie tyle takie czy inne stężenie gazów cieplarnianych, ale gwałtowne, bezprecedensowe w geologicznej historii Ziemi tempo wzrostu.

Najwyższe temperatury w historii pomiarów

W ostatnich latach wiele słyszeliśmy o tym, że „globalne ocieplenie zatrzymało się”. Były to stwierdzenia mocno przesadzone, ale jeszcze nie do granic absurdu. Czynniki naturalne, takie jak niska aktywność słoneczna, chłodna faza prądów oceanicznych na Pacyfiku (ENSO, PDO) czy wyższa aktywność wulkaniczna zgodnie działały w kierunku ochłodzenia, do pewnego stopnia kompensując ocieplający wpływ rosnących stężeń gazów cieplarnianych (od dwutlenku węgla, przez metan, podtlenek azotu, freony i in.).

Jednak postępujący ich wzrost i tak skutkował wzrostem temperatury. Ostatnia dekada była najcieplejszą w historii pomiarów, także rok 2014 został odnotowany jako rekordowo ciepły.

Odnotowujemy powrót wzrostu globalnej średniej temperatury powierzchni Ziemi do szybszego trendu rosnącego. Zapowiada się, że rekord temperatury z zeszłego roku nie utrzyma się długo i zostanie w tym roku wbity w ziemię. Według serii pomiarowej NASA GISS odchylenie temperatury powierzchni Ziemi od średniej podczas czterech pierwszych miesięcy tego roku było wyższe o ponad 0,1C od średniej z zeszłego (rekordowego) roku.

Wkrótce możemy oczekiwać kolejnych rekordów. Wody na powierzchni wschodniego Pacyfik są coraz cieplejsze, po raz pierwszy od początku XXI wieku wskaźnik Pacyficznej Oscylacji Dekadalnej (PDO) dokumentuje silną fazę dodatnią tego zjawiska (co oznacza wyższe od średniej temperatury na tym obszarze). Również indeks ENSO pokazuje wzrost temperatury wody na środkowym i wschodnim Pacyfiku.

Wiele modeli klimatu przewiduje wzrost indeksu El Niño3.4 powyżej +2,5°C, a nawet powyżej +3°C w końcu roku. Średnia z prognoz na listopad i grudzień to +2,2°C. Dla porównania, najwyższe odnotowane w historii trzymiesięczne odchylenie od średniej, podczas super El Niño w listopadzie 1997 – styczniu 1998, wyniosło +2,4°C. Jeśli prognozy rozwoju silnego zjawiska El Niño sprawdzą się, to w kolejnych miesiącach odchylenie temperatury może jeszcze pójść znacząco w górę. Jeśli zaś zjawisko El Niño utrzyma się w roku 2016 (na co prognozy NOAA dają ponad 80-procentowe prawdopodobieństwo), to może okazać się, że kolejny rok będzie również rekordowy.

Marcin Popkiewicz, konsultacja merytoryczna: prof. Szymon Malinowski