Mit: Jest zimno, więc globalne ocieplenie się skończyło

Doświadczane codziennie zjawiska pogodowe nieraz trudno jest umieścić w szerszym kontekście zmiany klimatu. Typowym przykładem jest występowanie chłodniejszych dni, które zwłaszcza wiosną i latem często przyczynkiem do odwoływania globalnego ocieplenia. Choć wzrost temperatury powierzchni Ziemi dotyczy niemal całej powierzchni planety, a Europa Środkowa należy do najszybciej ocieplających się jej obszarów, w tym samym rejonie obserwujemy też dużą zmienność temperatur dobowych i miesięcznych.

Ocieplenie klimatu nie likwiduje chłodnych dni i okresów!

Ocieplenie klimatu nie spowoduje, że zmienność codziennej pogody zniknie czy też znacząco się zmieni, zatem występowanie zimniejszych niż zwykle epizodów pogodowych każdego roku jest nieuniknione. Czasami zimniejsze okresy są na tyle ekstremalne, że skutkują najchłodniejszymi od kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu lat miesiącami: w Polsce, w 2020 roku był to maj (najzimniejszy od 1991 r.), w 2021 r. – kwiecień i sierpień (najzimniejsze od 1997 i 1998 r., odpowiednio), w 2022 r. wrzesień (nazimniejszy od 2001 r.), i w końcu w 2025 roku ponownie maj (remis z 2020 r.).

Ponieważ losowe zjawiska pogodowe nakładają się na długoterminowy trend wzrostowy temperatury, w dzisiejszym klimacie powtórzenie niskich anomalii temperaturowych sprzed kilku dekad jest już znacznie mniej prawdopodobne. Z tego też powodu prawdopodobnie nigdy (a przynajmniej, nie w tym stuleciu) już nie zaobserwujemy w Polsce na przykład tak chłodnego maja, jak ten z 1991 roku.

W cieplejszym klimacie coraz cieplejsze dni wydają nam się “chłodne”

Z powodu ocieplenia klimatu zmienia się także nasza percepcja tego, co uważamy za „zimniejsze niż zwykle”. Uśredniając, wiosna jest obecnie w Polsce o 2,2 stopnie Celsjusza cieplejsza niż w połowie ubiegłego wieku, lato – o 1,4 stopnia. Oznacza to, że to co dzisiaj uważamy za wyjątkowo chłodny miesiąc, w przeszłości doświadczanej przez naszych (pra)dziadków było zjawiskiem znacznie częstszym i bliższym normie. Z drugiej strony, z powodu postępującego ocieplenia klimatu, w przyszłości naszych wnuków i prawnuków to co dzisiaj jest typową temperaturą będzie odbierane jako epizod chłodniejszej pogody. Pokazuje to ilustracja 2.

Efekt ten widzimy w prognozach zmian klimatu wykonanych modelami numerycznymi. Poniższy wykres (il. 3) pokazuje anomalie średniej temperatury w maju dla obszaru środkowej Polski od 1850 do 2100 roku w jednej z symulacjach brytyjskiego modelu klimatu UKESM1, przy założeniu scenariusza wysokich emisji gazów cieplarnianych (SSP3-7.0). Choć scenariuszu tym do końca stulecia średnia temperatura maja miałaby wzrosnąć o około 6-7 stopni Celsjusza, wciąż zdarzają się – nawet w drugiej połowie XXI wieku – miesiące znacznie chłodniejsze. Losowa zmienność pogody sprawia, że spodziewamy się podobnych zdarzeń nawet przy ocieplającym się klimacie.

Pokazanych na il. 3 wartości anomalii temperatury nie należy traktować jako dosłownych prognoz wartości na konkretne miesiące i lata. W modelu klimatu, podobnie jak w rzeczywistym świecie, symulowane zmiany temperatury są efektem nałożenia na siebie zmiany klimatu oraz losowej, wewnętrznej zmienności systemu klimatycznego, obejmującej miedzy innymi to, co określamy zazwyczaj mianem „pogody”. W przypadku modeli, a w odróżnieniu od rzeczywistego świata, można wykonać tę samą symulację wielokrotnie, z nieznacznie zmienionymi warunkami początkowymi. Takich „alternatywnych historii” pogody na modelowanej planecie, zwanych „wiązką”, można następnie użyć do analizy statystycznej zmiany klimatu. Dla przykładu, obliczenie średniej z całej wiązki eliminuje większość zmienności związanej z pogodą i pozwala na dostrzeżenie zmiany klimatu (il. 4).

Występowanie okazjonalnych epizodów chłodniejszej pogody nie przeczy więc istnieniu globalnego ocieplenia, ani nie neguje podstawowej fizyki gazów cieplarnianych. Tak jak nie oczekujemy, że jeden cieplejszy dzień w grudniu spowoduje zniknięcie zjawiska zimy, spowodowanego nachyleniem osi ziemskiej i wywołanym przez nie spadkiem ilości docierającego do tych rejonów planety światła słonecznego, nie powinniśmy też spodziewać się, że zimniejszy w jakimś miejscu tydzień czy miesiąc wyeliminuje zaburzenie bilansu energetycznego Ziemi spowodowane emisją gazów cieplarnianych.