Mit: Między temperaturą a koncentracjami CO2 nie ma korelacji

To, że wzrost stężenia dwutlenku węgla zmienia przepływ promieniowania podczerwonego przez atmosferę i w konsekwencji powoduje jej ocieplenie, wynika z dobrze poznanych praw fizyki i jest udokumentowane licznymi pomiarami laboratoryjnymi. Nie oznacza to jednak, że zmienność średniej globalnej temperatury jest idealnie skorelowana ze zmiennością poziomu dwutlenku węgla w atmosferze. Oprócz dwutlenku węgla istnieją inne czynniki wpływające, w różnych skalach czasowych, na temperaturę planety. Najważniejsze z nich, wraz z szacowanym wkładem w zmienność średniej globalnej temperatury, pokazują wykresy z ilustracji poniżej.

Naturalna zmienność klimatu – głównie ENSO

Krótkookresowe wahania temperatury związane są z wewnętrzną zmiennością systemu klimatycznego. Część tej zmienności manifestuje się jako „pogoda”, w postaci przepływających nad różnymi obszarami globu cieplejszymi i chłodniejszymi masami powietrza. Jednak najważniejszą składową w dłuższych skalach czasowych jest oscylacja atmosferyczno-oceaniczna znana pod akronimem ENSO (więcej na jej temat przeczytasz w artykule Pięć pytań o ENSO (El Niño i La Niña)). W czasie jej „dodatniej” fazy, zwanej El Niño, zmiana atmosferycznej cyrkulacji Walkera połączona ze zmianami głębokości oceanicznej termokliny powoduje ogrzanie dużego obszaru wschodniej części Pacyfiku. Podczas fazy „ujemnej”, La Niña, ta część oceanu ulega znacznemu ochłodzeniu. W skali całej planety, silne epizody El Niño i La Niña powodują krótkookresowe globalne ocieplenia/ochłodzenia o około 0,2°C (średniorocznie o 0,1°C).

Słońce i wulkany

Inne ważne naturalne czynniki to erupcje wulkaniczne i wahania aktywności słonecznej. Wybuchy wulkanów zazwyczaj wiążą się z emisją dużych ilości dwutlenku siarki, która w obecności atmosferycznych rodników hydroksylowych i pary wodnej tworzy kropelki aerozolu, odbijającego promieniowanie słoneczne i powodującego krótkotrwałe ochłodzenie. Największe erupcje wulkaniczne z ostatnich kilkuset lat spowodowały spadek globalnej temperatury o kilka dziesiątych części stopnia, efekt ten jednak znika w ciągu dekady. Więcej na ten temat: Wulkany odpowiedzialne za… wyjątkowo chłodne lata

Energia napędzająca system klimatyczny pochodzi od Słońca, zatem zmiany jego aktywności wpływają na globalny klimat. Dzięki pomiarom satelitarnym wiemy, że ilość promieniowania emitowanego przez Słońca waha się, w cyklu około 11-letnim, o mniej więcej 0,1%, co przekłada się na zmiany średniej globalnej temperatury o około 0,1°C. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, zajrzyj do artykułu: Aktywność słoneczna w ostatnich 9000 lat.

Działalność człowieka – nie tylko gazy cieplarniane

Na koniec, antropogeniczne emisje dwutlenku węgla nie są jedynym czynnikiem, za pośrednictwem którego ludzkość wpływa na globalny klimat. Ważną – choć mniejszą niż CO₂ – rolę odgrywają też takie gazy cieplarniane jak metan czy tlenek azotu(I) (tradycyjnie nazywany też podtlenkiem azotu), modyfikacja albedo powierzchni poprzez wylesianie czy zmianę gospodarki gruntami, a także emisja zanieczyszczeń zwanych antropogenicznymi aerozolami, które wpływają chłodząco na klimat.

Nie powinniśmy być więc zaskoczeni tym, że zmiany globalnej temperatury tylko w przybliżeniu podążają za zmianami poziomu dwutlenku węgla. Wiemy, że antropogeniczne emisje CO₂ są obecnie najważniejszym czynnikiem decydującym o globalnym ociepleniu, ale wiemy też, że nie możemy zapominać o innych czynnikach, zarówno naturalnych, jak i tych związanych z działalnością człowieka. Dopiero ich łączne uwzględnienie pozwala nam odtworzyć historię zmian średniej globalnej temperatury w ostatnich dekadach czy stuleciach.