Rozmowy o zmianie klimatu

„Ostatnia minuta. Pieszo przez antropocen” oraz „Początek końca? Rozmowy o lodzie i zmianie klimatu”. Dwie książki, dwóch autorów, dwa spojrzenia… te same przerażające wnioski. Pierwszą książkę napisał Tomasz Ulanowski – wieloletni dziennikarz naukowy „Gazety Wyborczej”. Twórcą drugiej jest dr Jakub Małecki – glacjolog z Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i członek zespołu Nauki o klimacie. Obaj zwiedzili najdalsze zakątki świata, gdzie na własne oczy widzieli zachodzące tam zmiany. Swe doświadczenia i przemyślenia przelali potem na papier. Teraz podzielą się nimi z nami.

Więcej od naszych gości:

• Jakub Małecki: W Alpach możemy nie mieć lodu za kilkadziesiąt lat
• Ocean coraz mniej lodowaty – fragment książki „Ostatnia minuta” Tomasza Ulanowskiego

Zmieniający się klimat ułatwi przenoszenie się wielu chorób w miejsca, w których do tej pory praktycznie nie występowały. W Polsce również musimy się na to przygotować. Pytanie jednak: na co dokładnie? Jakich chorób zakaźnych związanych ze zmianą klimatu możemy się spodziewać w Polsce i kiedy? Jakie są objawy tych chorób i jakie mogą być ich konsekwencje? Jak zapobiegać ich rozprzestrzenianiu? Co możemy robić jako jednostki, a jakich działań potrzebujemy na poziomie całego systemu opieki zdrowotnej?

Gośćmi Szymona Bujalskiego byli:

• prof. Krzysztof Pyrć (wirusolog, Małopolskie Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
• dr n. med. Adam Ptasiński (internista, Studium Medycyny Rodzinnej CMKP oraz Uczelnia Łazarskiego).

Jeśli interesują Cię wątki poruszane w rozmowie, zajrzyj też do naszych artykułów o zmianie klimatu i zdrowiu.

Choć trzy czwarte Ziemi zajmuje woda, tylko niewielki jej odsetek to woda pitna. Podczas gdy jedni wykorzystują ją w nadmiarze, innym brakuje jej każdego dnia. Nierówny dostęp do tak podstawowej potrzeby pogłębiany jest przez zmianę klimatu. Widać to chociażby w Afryce, której duży obszar zmaga się z największą od kilku dekad suszą. W efekcie zagrożone jest zdrowie i życie kilkudziesięciu milionów ludzi. Ale widać to też w Europie, w tym Polsce. Wywołane suszą niskie poziomy rzek odbiły się w 2022 r. na europejskim systemie energetycznym i transporcie towarów. Susza w rolnictwie przekłada się zaś na rosnące cena warzyw, owoców i innych produktów żywnościowych. Wiele osób właśnie w ograniczonym dostępie do wody widzi największe zagrożenie w przyszłości. Niektórzy obawiają się wręcz, że XXI w. będzie wiekiem konfliktów o wodę.

Czy taka przyszłość faktycznie nam grozi? Jak to możliwe, że w 2023 r. wciąż jedna czwarta ludzkości nie ma zapewnionego dostępu do bezpiecznej wody pitnej? I w jaki dokładnie sposób problemy z wodą przekładają się na naszą polską codzienność?

Z okazji Światowego Dnia Wody i kampanii „Razem wpływamy na zmiany”, organizowanej przez Polską Akcję Humanitarną (PAH) Szymon Bujalski rozmawiał z prof. Pawłem Rowińskim, hydrologiem z Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk oraz Magdaleną Foremską z Polskiej Akcji Humanitarnej.

Jeśli interesuje Cię temat dostępu do wody i problemu susz, zajrzyj do naszych artykułów!

Wśród miejsc, które z pewnością odczują konsekwencje cieplejszych zim i generalnie ocieplającego się klimatu, są lasy. Ich znany nam krajobraz ulegnie znacznej przemianie: niektóre gatunki drzew znikną, a inne będą osiągać znacznie mniejsze rozmiary. Czego dokładnie możemy się spodziewać? Jakie lasy najlepiej poradzą sobie ze zmianami?

Szymon Bujalski rozmawia o tym z

• prof. Bogdanem Jaroszewiczem, kierownikiem Białowieskiej Stacji Geobotanicznej Uniwersytetu Warszawskiego wieloletnim wicedyrektorem Białowieskiego Parku Narodowego
• oraz Adamem Wajrakiem, dziennikarzem, fotografem i autorem książek o tematyce przyrodniczej.

Jeśli wciągnął Cię ten temat, przeczytaj także wywiad z prof. Krzysztofem Świerkoszem.

Naukowcy nie mają wątpliwości – 99,9% badań o zmianie klimatu stwierdza nie tylko, że zmiana występuje, ale i że odpowiada za nią człowiek. Mimo to w mediach społecznościowych, wypowiedziach polityków i podczas rozmów przy rodzinnym stole wciąż nie brakuje głosów, że kryzys klimatyczny to oszustwo. Komu jest na rękę, by powielać te teorie? Z jakimi argumentami świadczącymi o rzekomym oszustwie spotykają się naukowcy? Jakie mity wokół zmiany klimatu wciąż pozostają żywe? I jakie są fakty, które je obalają?

Gośćmi Szymona Bujalskiego byli:

• Aleksandra Stanisławska – współtwórczyni Crazy Nauki, jednego z największych w Polsce blogów popularnonaukowych. Współautorka książki “Fakt, nie mit”, która rozprawia się z najpopularniejszymi naukowymi mitami.
• Aleksy Szymkiewicz antropolog, medioznawca i filozof związany ze Stowarzyszeniem Demagog, w którym zajmuje się m.in. dezinformacją klimatyczną.
• dr Aleksandra Kardaś – fizyczka atmosfery i popularyzatorka nauki, redaktorka naczelna serwisu Naukaoklimacie.pl. Autorka „Książki o wodzie”, a także współautorką podręczników „Nauka o klimacie” oraz „Klimatyczne ABC”.

2022 rok zdominowało słowo kryzys. Mimo wojny, drożyzny, inflacji, ryzyka recesji i innych problemów nie można zapominać o największym kryzysie długotrwałym: klimatycznym. Gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy z ochroną klimatu? Co przyniósł listopadowy szczyt klimatyczny w Egipcie? Dlaczego 2022 r. znów nie będzie najcieplejszy? I czy możliwe jest, że mimo to zmiana klimatu przyspiesza?

Te i inne pytania Szymon Bujalski zadawał prof. Szymonowi Malinowskiemu, dr. Jakubowi Małeckiemu i Annie Sierpińskiej z redakcji Nauki o klimacie.

Jak sprawić, by z myślą o ochronie klimatu zadbać jednocześnie o poprawę jakości życia w polskich miastach? Co zrobić, by Polska pomyślnie przeszła transformację energetyczną i stała się neutralna klimatycznie z korzyścią dla gospodarki?

Rozmawiają

• Szymon Bujalski (autor książki „Recepta na lepszy klimat. Zdrowsze miasta dla chorującego świata”)
• Marcin Popkiewicz (autor „Zrozumieć transformację energetyczną. Od depresji do wizji albo jak wykopywać się z dziury, w której jesteśmy”).

„Otwartość dla sprawiedliwości klimatycznej” to temat Tygodnia Otwartego Dostępu (Open Access Week) 2022. Z tej okazji wraz z Platformą Otwartej Nauki zorganizowaliśmy specjalne spotkanie onlajn, podczas którego rozmawialiśmy o tym, jak otwarty dostęp do publikacji i danych naukowych ułatwia badanie klimatu, czemu jest interesujący także dla społeczeństwa i jak może wspierać adaptację do zmiany klimatu.

Gościniami Szymona Bujalskiego były:

• dr Natalia Gruenpeter (Platforma Otwartej Nauki, ICM UW),
• dr hab. Katarzyna Jasikowska (Instytut Socjologii UJ, klimatUJ),
• dr Aleksandra Kardaś (Nauka o klimacie).

Zobacz też serię krótkich filmów na temat otwartej nauki.

Kryzys klimatyczny to nie jedyny środowiskowy problem, z jakim musimy sobie radzić. Negatywne emocje mogą budzić też kryzys energetyczny, obawy o potężny smog zimą, wysychające rzeki czy zanieczyszczona Odra.

Jak nie dać się przytłoczyć tym i innym kryzysom? Jak nie stracić w tym wszystkim nadziei na lepsze jutro? Czy w tak trudnym okresie myślenie o poprawie jakości życia ma w ogóle sens? A jeśli tak, to jak o tę jakość zadbać? Między innymi na te tematy Szymon Bujalski rozmawiał ze znakomitym gronem psychologów:

• dr Marzeną Cypryańską-Nezlek (Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS),
• dr Magdaleną Budziszewską (Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego),
• dr. hab. Michałem Jaśkiewiczem (Uniwersytet Gdański).

Przeczytaj także: Przejmują cię informacje o klimacie? Więc reagujesz normalnie

Z jednej strony zmiana klimatu mocno wpłynie na Morze Bałtyckie, które jest jednym z najszybciej ogrzewających się na świecie. Z drugiej strony życie w nim rozwija się, a podejmowane działania sprawiły, że woda jest najczystsza od lat.

Jak będzie więc wyglądał Bałtyk przyszłości? Co wpłynie na jego stan? Co czeka żyjące w nim zwierzęta? Czego mogą oczekiwać miliony Polaków, którzy będą chcieli spędzić urlop nad polskim morzem? I z jakimi zagrożeniami zmierzą się społeczności żyjące na wybrzeżu?

Szymon Bujalski rozmawiał na te tematy z

• prof. Janem Marcinem Węsławskim (Instytut Oceanologii PAN),
• dr. hab. Karolem Kulińskim (Instytut Oceanologii PAN).

Więcej o Bałtyku:

• Mało które morze ogrzewa się tak szybko jak Bałtyk. Co go czeka?
• Poziom Bałtyku – kto będzie miał wkrótce problemy?
• Urlop z sinicami

Fermy przemysłowe, wycinki lasów tropikalnych, gigantyczna nadprodukcja żywności i jej marnowanie – rolnictwo szkodzi klimatowi i środowisku na wiele sposobów. Jak to zmienić?

Nasi goście opowiadali o tym, jakie nowoczesne tradycyjne praktyki rolnicze pozwalają zmniejszać emisje gazów cieplarnianych z gospodarstw albo wręcz przyczyniać się do „ujemnych emisji”, czyli wiązania dwutlenku węgla z atmosfery w glebie.

Tym razem Szymon Bujalski rozmawiał z

• dr hab. Pauliną Kramarz (Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński i Nauka dla przyrody),
• Marcinem Wójcikiem, właścicielem gospodarstwa ekologicznego „OIKOS”.

Jeśli czujesz niedosyt, przeczytaj wywiady z naszymi gośćmi:

• Od pestycydów po marnowanie. Tak zepsuliśmy światowe rolnictwo – wywiad z prof. Pauliną Kramarz
• Ujemne emisje? Jak to osiągnąć w swoim gospodarstwie? Tłumaczy Marcin Wójcik.
• Na czym polega agroekologia i jak pomaga chronić klimat? Wyjaśnia prof. Paulina Kramarz

Czy przewidywanie rychłego upadku ludzkości może przynieść coś dobrego? Czy mówienie o problemach nie powinno być zastąpione rozmowami o rozwiązaniach?
Dlaczego choć o zmianie klimatu mówi się coraz więcej, wciąż niewiele osób chce się angażować? A jeśli już się angażujemy, to które działania mogą przynieść najwięcej korzyści?

Na te tematy rozmawiali z Szymonem Bujalskim:

• dr Magdalena Budziszewska (Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego),
• dr Michał Czepkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu),
• dr hab. Jacek Wasilewski (Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego).

4 kwietnia 2022 r. opublikowana została III część Szóstego raportu podsumowujące IPCC, mówiąca o możliwościach ograniczenia lub zatrzymania ocieplania się klimatu (mitygacji).

O najważniejszych wnioskach płynących z raportu rozmawiali:

• prof. Szymon Malinowski (Nauka o klimacie, Wydział Fizyki UW),
• Zbigniew Bohdanowicz (Wydział Nauk Ekonomicznych UW),
• Anna Sierpińska (Nauka o klimacie, Fundacja Edukacji Klimatycznej).

Jeśli zainteresowały Cię zagadnienia poruszone w rozmowie, przeczytaj też:

• Jak zatrzymać globalne ocieplenie? Trzecia część raportu IPCC
• Trzy pytania o BECCS

Adaptacja (przystosowanie się) do zmieniających się warunków klimatycznych to jeden z głównych tematów opublikowanej w lutym 2022 drugiej części Szóstego raportu IPCC. W jaki sposób może nam w tym dopomóc podtrzymywanie bioróżnorodności? Jakie inspirowane naturą rozwiązania powinniśmy wdrażać w naszych miastach i poza nimi, żeby żyło nam się lepiej i bezpieczniej?

O te kwestie Szymon Bujalski wypytywał dr hab. Iwonę Wagner z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk oraz Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego.

Jeśli zainteresowały Cię zagadnienia poruszone w rozmowie, przeczytaj też:

• To nie jest „tylko” kryzys klimatyczny. To kryzys planetarny.
• Prof. Anna Januchta-Szostak: Adaptacja miast do zmiany klimatu? Pomogą rozwiązania bliskie naturze.
• Prof. Anna Januchta-Szostak: Zatrzymujmy wodę w mieście

28 lutego 2022 r. opublikowano II część Szóstego raportu podsumowującego IPCC, mówiącą o konsekwencjach zmiany klimatu oraz możliwościach naszej adaptacji (przystosowania się) do zmieniających się warunków. O najważniejszych wnioskach płynących z raportu oraz o wpływie zmiany klimatu na Polskę i świat opowiadali

• dr hab. Katarzyna Jasikowska (Instytut Socjologii UJ, klimatUJ),
• dr Sebastian Szklarek (Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii, Świat wody),
• Anna Sierpińska (Nauka o klimacie, Fundacja Edukacji Klimatycznej).

Jeśli zainteresowały Cię zagadnienia poruszone w rozmowie, przeczytaj też:

• Autor raportu IPCC: Zmiana klimatu nadejdzie szybciej i będzie bardziej bolesna
• Autor raportu IPCC: Działania na rzecz klimatu przynoszą korzyści tu i teraz
• Coraz częstsze susze w Polsce – konsekwencja zmiany klimatu i działań anty-adaptacyjnych
• Prof. Anna Januchta-Szostak: Zatrzymujmy wodę w mieście